Problematyka wzajemnego uznawania i wykonywania orzeczeń na arenie międzynarodowej jest zagadnieniem niezwykle istotnym dla podmiotów gospodarczych, posiadających swoje siedziby i majątek w różnych państwach.
Orzeczenia wydane w państwie innym niż to, w którym planowane jest jego wykonanie, podlegają, co do zasady, obowiązkowi stwierdzenia dopuszczalności ich przymusowego wykonania na terytorium tego państwa.
Procedura ta, nazwana exequatur, przeprowadzana jest w państwie wykonania według prawa wewnętrznego tego kraju. Pozytywne zakończenie postępowania oznacza, że orzeczenie zagraniczne uzyskuje taką moc jak orzeczenie krajowe, ze wszystkimi konsekwencjami prawnymi wynikającymi z prawa krajowego.
Brak uznania orzeczenia powoduje konieczność przeprowadzenia ponownego postępowania na terenie państwa, w którym ma być ono wykonane. Wiąże się to z koniecznością poniesienia dalszych kosztów oraz niejednokrotnie długim oczekiwaniem na uzyskanie świadczenia objętego orzeczeniem.
W sytuacji gdy dłużnik posiada majątek w kilku państwach, procedura ta musi zostać powtórzona w każdym z nich niezależnie, bo każde państwo ma własne przesłanki uznania obcych orzeczeń.
Zasada wzajemności lub odpowiednia umowa
Do uznania i wykonania orzeczenia w państwach niebędących członkami Unii Europejskiej wymaga się spełnienia przesłanki wzajemności albo zawarcia odpowiedniej umowy międzynarodowej, która reguluje odpowiednią procedurę.
Powyższa zasada obowiązuje również w stosunkach polsko-chińskich. Wzajemne uznanie i wykonanie orzeczeń podlega przepisom umowy międzynarodowej o pomocy prawnej w sprawach cywilnych i karnych, zawartej między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Chińską Republiką Ludową (zwanej dalej umową) z 5 czerwca 1987.
Umową objęte są orzeczenia w sprawach cywilnych, karnych, dotyczące powództw o odszkodowanie oraz w sprawach spadkowych (wydanych przez właściwe organy) i sądownictwa arbitrażowego.
W rozumieniu umowy orzeczeniem sądowym jest też ugoda sądowa w sprawach cywilnych. Pojęcie „sprawa cywilna” należy rozumieć szeroko, obejmuje ono bowiem sprawy dotyczące praw osobistych i majątkowych z zakresu prawa handlowego, rodzinnego i prawa pracy.
Osobnym zagadnieniem jest uznawanie i wykonywanie zagranicznego orzeczenia sądu arbitrażowego. Orzeczenie takie podlega uznaniu i wykonaniu, jeżeli istnieje umowa o pomocy prawnej lub podobny traktat bądź też państwa zobowiązały się do respektowania zasady wzajemności.
Do problematyki sądownictwa polubownego na gruncie wykonywania orzeczeń polskich na terytorium Chińskiej Republiki Ludowej stosowane są postanowienia konwencji z 10 czerwca 1985 o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych.
Do sądu ludowego
Postępowanie o uznanie i stwierdzenie wykonalności wszczyna się na wniosek skierowany do właściwego sądu chińskiego. Do złożenia wniosku uprawniony jest jedynie sąd polski albo strona postępowania.
Z godnie z prawem chińskim właściwym do uznania i stwierdzenia wykonalności zagranicznego wyroku jest sąd ludowy (odpowiednik polskiego sądu okręgowego) miejsca zamieszkania osoby fizycznej lub siedziby osoby prawnej (np. spółki chińskiej będącej zgodnie z wyrokiem dłużnikiem).
W przypadku gdy pozwany nie ma miejsca zamieszkania ani zwykłego pobytu w Chinach, ale znajduje się tam jego majątek, właściwym będzie sąd ludowy, w okręgu którego znajdują się jego składniki majątkowe. Do wniosku należy dołączyć załączniki >patrz ramka.
Po złożeniu wniosku sąd chiński bada go i rozstrzyga o jego losie. Przede wszystkim sąd dokonuje weryfikacji, czy zagraniczne orzeczenie nie narusza podstawowych zasad prawnych, suwerenności Chin oraz chińskiego interesu publicznego.
W postępowaniu o uznanie lub zezwolenie na wykonanie orzeczenia sąd chiński powinien badać wyłącznie, czy orzeczenie odpowiada warunkom wynikającym z postanowień ww. umowy międzynarodowej.
Klauzula wykonalności
Sąd nie może żądać zabezpieczenia kosztów postępowania, a jedynie wymagać uiszczenia zaliczki na te koszty. W tym celu sąd powinien stosować takie same zasady, jak wobec obywateli chińskich.
Jeżeli wniosek zostanie pozytywnie rozpatrzony, sąd ludowy stwierdza wykonalność orzeczenia poprzez nadanie mu chińskiej klauzuli wykonalności. Do przeprowadzenia egzekucji właściwe są chińskie organy ścigania do spraw cywilnych, które stosują przepisy chińskiego prawa o egzekucji w sprawach cywilnych.
Bez uznania i wykonania
Sąd chiński może odmówić na podstawie umowy uznania i wykonania polskiego orzeczenia.
Niezbędne załączniki
Do wniosku o uznanie wykonalności należy dołączyć następujące dokumenty:
- uwierzytelniony odpis polskiego orzeczenia – jeżeli z orzeczenia nie wynika, że jest ono prawomocne i wykonalne, zaświadczenie wydane przez polski sąd, które potwierdza jego wykonalność i prawomocność;
- dowód dokonania doręczenia orzeczenia lub inny dokument zastępujący doręczenie w ramach procedury przeprowadzonej w Polsce;
- zaświadczenie polskiego sądu, że przegrywająca strona była należycie wezwana, a ponadto, w przypadku gdy nie miała zdolności procesowej lub jej zdolność procesowa była ograniczona, dokument stwierdzający, że strona ta była należycie reprezentowana;
- uwierzytelnione tłumaczenie wniosku i załączników na język chiński lub język angielski.
Jeżeli sąd chiński stwierdzi naruszenia, które uniemożliwiają uznanie i wykonanie orzeczenia, zawiadomi wnioskodawcę (stronę polską) o przyczynach odmowy. Gdy zapadnie decyzja o nieuwzględnieniu wniosku, jest ona ostateczna i nie podlega zaskarżeniu.
Orzeczenia arbitrażowe
Do uznania polskiego orzeczenia sądu arbitrażowego właściwy jest chiński sąd ludowy miejsca zamieszkania pozwanego lub miejsca położenia majątku pozwanego.
Sąd jest zobowiązany uznać i wykonać orzeczenie sądu arbitrażowego, jeżeli nie zachodzą przesłanki zawarte w art. V konwencji o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych (odmowa uznania i wykonania orzeczenia sądu arbitrażowego) a orzeczenie sądu polubownego jest ważne i nie zostały naruszone przepisy procesowe i podstawowe zasady prawa chińskiego.
Jakie mogą być przyczyny odmowy
Możliwe powody odmowy uznania i wykonania polskiego orzeczenia:
- na podstawie chińskiego prawa sąd polski nie posiadał jurysdykcji do wydania orzeczenia w sprawie;
- orzeczenie zgodnie z prawem polskim nie jest prawomocne i wykonalne;
- strona przegrywająca zgodnie z prawem polskim nie została prawidłowo wezwana przez sąd;
- strona pozbawiona była możliwości obrony swoich praw, a w razie ograniczenia zdolności procesowej lub jej braku nie była należycie reprezentowana;
- w Chinach zapadło już w tej samej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami prawomocne orzeczenie lub postępowanie w takiej sprawie jest w toku albo chiński sąd prawomocnie uznał w tej samej sprawie orzeczenie państwa trzeciego;
- uznanie i wykonanie polskiego wyroku byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami prawa lub zasadami chińskiego porządku publicznego.
Komentuje Konrad Schampera, adwokat i partner sdzlegal we Wrocławiu
Procedura wzajemnego uznawania i wykonywania orzeczeń na gruncie współpracy polsko-chińskiej jest regulowana umową międzynarodową z 1987 r., która ogólnie określa etapy postępowania oraz wymogi stawiane polskim i chińskim orzeczeniom.
Niestety, regulacja ta jest stosunkowo archaiczna i nie wyczerpuje wszystkich wątpliwości interpretacyjnych. Istotnym utrudnieniem w egzekwowaniu roszczeń na terytorium Chin jest brak możliwości zaskarżania decyzji o odmowie uznania i wykonania orzeczenia.
Z uwagi na wymagania określone w umowie międzynarodowej i restrykcyjne konsekwencje ich niespełnienia wskazane wydaje się profesjonalne przygotowanie przez wnioskodawców dokumentacji. Egzekucja polskich wyroków na terenie Chin nie będzie w przyszłości jedynie przedmiotem akademickich rozważań.
Partnerzy biznesowi chińskich kontrahentów powinni jednak, w ocenie autorów, podjąć wszelkie działania prewencyjne przed egzekucją w postaci uzyskiwania od swoich chińskich partnerów należytego zabezpieczenia umowy na terenie Polski lub Unii Europejskiej.
Raymond Kok adwokat z biura Kancelarii Schindhelm w Szanghaju
Zobacz więcej w serwisie:
»
»
»
