Na wokandzie mogą się znaleźć nie tylko sprawy o stwierdzenie, czy dany wypadek był wypadkiem przy pracy albo czy istniało zatrudnienie pracownicze. Art. 189 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeks postępowania cywilnego[/link] daje jeszcze inne możliwości.

[srodtytul]Zakaz nie działa[/srodtytul]

Pracownik może domagać się ustalenia, że nie jest zobowiązany do powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy z tytułu umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy [b](wyrok SN z 11 stycznia 2006 r., II PK 110/05).[/b]

SN zaznaczył przy tym, że w sytuacji dochodzenia takiego ustalenia nie chodzi o fakty, ale o stwierdzenie umownego obowiązku określonego zachowania lub jego wygaśnięcia. Jest to bardzo ważne, ponieważ ustaleniu w drodze powództwa z art. 189 k.p.c. nie podlegają fakty poza faktami prawotwórczymi.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Marcin pracował na stanowisku przedstawiciela handlowego. Przy zatrudnianiu podpisał umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Gdy zwolnił się z firmy, ta zmieniła stosowane dotychczas procedury. Pan Marcin, powołując się na to oraz na nieposiadanie żadnych ważnych informacji, wystąpił o ustalenie, że zakaz konkurencji, co do którego umówił się z byłym szefem, już go nie wiąże.

Z uwagi na możliwość swobodniejszego zatrudnienia i obawę o dochodzenie kary umownej przez pracodawcę pan Marcin będzie miał interes prawny w takim ustaleniu. Odrębną kwestią pozostanie to, czy jego powództwo rzeczywiście jest uzasadnione.[/ramka]

[srodtytul]Zaświadczenie o poborach[/srodtytul]

Nierzadko mogą pojawić się wątpliwości co do charakteru danego powództwa i w efekcie może ono nie zostać uznane za powództwo o ustalenie. Tak było np. w sprawie, w której SN stwierdził, że roszczenie o sprostowanie (zmianę, uzupełnienie) zaświadczenia o zarobkach wydanego przez pracodawcę na podstawie art. 125 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest żądaniem ustalenia wysokości wypłaconego wynagrodzenia [b](wyrok z 19 kwietnia 2007 r., I UK 321/06)[/b].

SN uznał, że przepisy nie przewidują trybu sprostowania zaświadczenia o zarobkach wydanego pracownikowi przez jego szefa. Nie można twierdzić jednak, że błędnie wydane zaświadczenie pozbawia zainteresowanego możliwości udowodnienia, że jego pensja w rzeczywistości była na innym poziomie. Oczywiście będzie on miał interes prawny w dochodzeniu ustalenia wysokości poborów.

SN zaznaczył jednak, że interes taki może istnieć jednak tylko do czasu wystąpienia o przyznanie świadczenia z ubezpieczenia społecznego. W postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych można bowiem wykazywać wszelkimi środkami dowodowymi (a nie tylko zaświadczeniem pracodawcy) rzeczywistą wysokość uzyskiwanych zarobków w celu ustalenia prawidłowej podstawy wymiaru świadczenia.

[ramka][b]Przykład 8[/b]

Pracodawca wydał panu Juliuszowi zaświadczenie o zarobkach w 1995 r. Gdy w 2006 r. pan Juliusz zaczął starania o ustalenie prawa do emerytury, okazało się, że zaświadczenie wskazuje zarobki niższe niż w rzeczywistości przez niego osiągane. Odwołał się więc od decyzji ZUS w zakresie wysokości emerytury. Równocześnie wniósł powództwo o sprostowanie zaświadczenia o zarobkach.

Sąd oddali je, uznając, że pan Juliusz w rzeczywistości zmierza do ustalenia wysokości zarobków. Możliwość ustalenia tej kwestii będzie miał bowiem w sprawie toczącej się na skutek odwołania od decyzji organu rentowego.[/ramka]

[srodtytul]Potyczki z ZUS [/srodtytul]

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyroki ustalające występują wyjątkowo i tylko wtedy, gdy przepis tak stanowi, np. w sprawach o ustalenie istnienia lub nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, obowiązku opłacania składek, zwrotu nienależnego świadczenia.

Regułą jest zatem, że sąd ubezpieczeń społecznych w trybie rozpoznania odwołania od decyzji organu rentowego przyznaje konkretne świadczenie lub określa jego wysokość[b] (wyrok SN z 25 kwietnia 2008 r., I UK 267/07)[/b].

Według SN nie jest dopuszczalne w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wydanie wyroku ustalającego spełnienie przez ubezpieczonego niektórych warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia i przyznającego to świadczenie, uzależnione od spełnienia pozostałych warunków w przyszłości [b](wyrok z 9 lutego 2010 r., I UK 262/09). [/b]

Co to oznacza? To, że nie ma możliwości ustalenia warunkowego, że w razie spełnienia ostatniego z kilku warunków świadczenie będzie przysługiwało, bo spełnienie pozostałych wymogów jest już niejako zapewnione.

[ramka][b]Przykład [/b]

Pani Janina pozostając w stosunku pracy domagała się ustalenia, że przepracowała 30 lat, w tym 20 lat w szczególnym charakterze i dzięki temu należy się jej bez względu na wiek emerytura nauczycielska.

ZUS tłumaczył jednak, że warunkiem koniecznym ustalenia prawa do emerytury jest rozwiązanie stosunku pracy przez nauczyciela, a pani Janina tego nie zrobiła. Na to nauczycielka odpowiedziała, że nie chce ryzykować, bo zrezygnuje z pracy, a potem nie zostanie jej do stażu pracy zaliczona praca w gospodarstwie rolnym rodziców i w ten sposób zostanie na lodzie.

W ocenie sądu nie ma możliwości zabezpieczenia interesów pani Janiny w taki sposób, jak ona się tego domaga. Dopóki nie zrezygnuje z etatu, dopóty sąd nawet nie zajmie się ewentualnym zaliczeniem pracy rolniczej do stażu pracy.[/ramka]

[ramka][b]Zobacz też :

- "[link=http://www.rp.pl/artykul/530227.html]Co zatrudniony lub ubezpieczony może ustalać przed sądem[/link]"

- "[link=http://www.rp.pl/artykul/530240.html]Kiedy jest praca na etat, a kiedy jej nie ma[/link]"

- "[link=http://www.rp.pl/artykul/530233.html]Był wypadek przy pracy czy go nie było[/link]"[/b][/ramka]

[i]Autor jest asystentem sędziego w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego[/i]