Kiedy takie warunki muszą otrzymać zleceniobiorcy?

Szukając odpowiedzi, trzeba sięgnąć do postanowień art. 304 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link], zgodnie z którym pracodawca jest zobowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2 k.p., osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.

W świetle tego przepisu pracodawca, powierzając wykonywanie niektórych prac osobom fizycznym w ramach umowy cywilnoprawnej jest zobowiązany zapewnić im bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Jednocześnie przepis nie daje wskazówek, w jaki sposób ten obowiązek ma być zrealizowany.

[srodtytul]Ochrona zdrowia[/srodtytul]

Powołany art. 207 § 2 k.p. mówi, że pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, a w szczególności m.in.:

- organizować pracę w sposób zapewniający BHP,

- zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad BHP, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,

- zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

- zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Wskazany art. 207 § 2 k.p. właściwie nie wymienia wprost konieczności przeprowadzenia szkolenia czy przeprowadzenia badań profilaktycznych.

Z tego wynika, że to zleceniodawca samodzielnie musi określić, jakie wykorzystać środki, by osobie świadczącej pracę nie stała się krzywda, by miała zagwarantowane bezpieczeństwo podczas przebywania na terenie zakładu pracy czy w trakcie bieżącego wykonywania przedmiotu zlecenia.

Zatem zakres ochrony wynikającej z przepisów BHP zależy od rodzaju i warunków pracy, stopnia ryzyka przy jej świadczeniu.

Potwierdziła to [b]Państwowa Inspekcja Pracy (pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 8 sierpnia 2007 r., GNP/426/07/PE)[/b].

W jej opinii: „Jeśli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy – pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną, poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie BHP”.

[srodtytul]Zgodnie ze wskazówkami[/srodtytul]

Z kolei zleceniobiorca również ma pewne obowiązki, których musi przestrzegać z art. 211 k.p.

Wynika z niego, że w zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, obowiązki te ciążą również na osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę.

A więc zleceniobiorca powinien wypełniać obowiązki z zakresu BHP, jakie wyznaczy mu zleceniodawca, czyli przykładowo:

- poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

- znać przepisy i zasady BHP, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

- stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

Zleceniodawca może wymagać od osoby, z którą łączy go stosunek cywilnoprawny, poddania się badaniom lekarskim stwierdzającym brak przeciwwskazań do danej pracy, czy też zaliczenia przeszkolenia z wiedzy o BHP, jeżeli miałoby to ograniczyć lub wyeliminować zagrożenia dla zdrowia czy nawet życia zleceniobiorcy.

W przypadku pracowników, koszty zarówno badań lekarskich, jak i szkoleń ponoszą pracodawcy, co wynika wprost z kodeksu pracy. Czy jednak to uregulowanie stosować również do zleceniobiorców i finansować im świadczenia BHP? W zasadzie skoro kodeks pracy stawia takie wymogi zleceniodawcom, to powinni pokrywać ich koszt tak jak pracownikom.

W ramach organizowania pracy w sposób zapewniający BHP (art. 207 § 2 k.p.) mieści się zarówno zaopatrzenie pracobiorcy w posiłki i napoje profilaktyczne, jak i w odzież i obuwie robocze, wypłata ekwiwalentu za pranie odzieży oraz szkolenia z BHP i badania wstępne, okresowe i kontrolne.

Zleceniodawca realizujący ustawowy obowiązek powinien, moim zdaniem, ponieść koszt z tym związany. Jednakże wyraźnej podstawy prawnej ku temu nie ma.

[srodtytul]Zapisy w umowie[/srodtytul]

Zagadnienia dotyczące świadczeń BHP, a więc ich rodzaj, zasady finansowania (wskazanie strony finansującej), powinna w wyczerpujący sposób określać umowa zawarta między pracodawcą i zleceniobiorcą.

Trzeba bowiem pamiętać, że w razie uchybień w kwestii zapewnienia BHP odpowiedzialność spada na pracodawcę (przedsiębiorcę niebędącego pracodawcą).

Zgodnie z ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy kontroli PIP podlegają pracodawcy, a w zakresie BHP oraz kontroli legalności zatrudnienia także przedsiębiorcy niebędący pracodawcami, na rzecz których pracę świadczą osoby fizyczne.

[ramka][b]Składki ze znakiem zapytania[/b]

Świadczenia BHP dla zleceniobiorców, jako przychód dla celów podatkowych, stanowią podstawę wymiaru składek na ZUS.

Obowiązujące rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, i zawarte w nim zwolnienie z oskładkowania „wartości świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra, a także ekwiwalentów pieniężnych za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego oraz wartość otrzymanych przez pracowników bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie napojów bezalkoholowych, posiłków oraz artykułów spożywczych, w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków i napojów bezalkoholowych” dotyczy tylko pracowników, a nie zleceniobiorców.

Zgodność tego przepisu z Konstytucją RP zakwestionował jednak [b]TK w wyroku z 16 lutego 2010 r. (P 16/09)[/b] - czytaj artykuł [link=http://www.rp.pl/artykul/56270,434825_Rowne_wydatki_to_rowne_skladki.html]"Równe wydatki to równe składki"[/link] i [link=http://www.rp.pl/artykul/56270,439212_Wydatki_na_BHP_zleceniobiorcow_bedzie_mozna_odliczac_.html]"Wydatki na BHP zleceniobiorców będzie można odliczać "[/link].

[b]Trybunał odroczył utratę mocy obowiązującej tej części rozporządzenia po upływie 12 miesięcy, licząc od daty ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw[/b].[/ramka]