Pracownicy protestują, że w firmie nie ma palarni. Czy słusznie? Przedsiębiorca często nie wie, co odpowiedzieć podwładnym. Nie ma pewności, czy nie łamie przepisów, których w zakresie BHP jest przecież wiele – to nie tylko kodeks pracy, ale także liczne rozporządzenia. Z takimi i podobnymi problemami pracodawcy często zwracają się o pomoc również do naszej redakcji.

Bycie szefem to obowiązki i spora odpowiedzialność. Pracodawca m.in. ma zapewniać ochronę pracownikom w procesie pracy. Pieniądze wydane na poprawę warunków pracy mogą jednak zaprocentować. Dlatego właściciele firm powinni znać i stosować przepisy oraz wiedzieć, gdzie występują rozbieżności między stanem prawnym a faktycznym. Zminimalizuje to ryzyko otrzymania kary podczas kontroli. Co więcej, dzięki temu właściciele firm zwiększają szanse na uniknięcie ewentualnych roszczeń niezadowolonych pracowników. Ponadto znajomość przepisów BHP w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków jest powinnością pracodawców i osób kierujących pracownikami.

[srodtytul]Bezpieczeństwo w firmie[/srodtytul]

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan BHP w zakładzie pracy. Musi chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Powinność ta wynika z art. 207 kodeksu pracy (k.p.) i ma charakter bezwzględny. Nie jest bowiem uzależniona od możliwości finansowych, organizacyjnych czy innych pracodawcy. Obowiązek dotyczy każdego właściciela firmy. Musi on bowiem zapewnić ochronę wszystkim pracownikom. Szef nie może się uchylić od wypełnienia tej powinności w drodze regulacji wewnętrznych. Strony stosunku pracy nie mogą też dobrowolnie go wyłączyć.

W szczególności pracodawca jest obowiązany:

- organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

- zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,

- zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

- zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

[wyimek][b]GPP>przypomina[/b]

Szkolenia pracowników w zakresie BHP odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.[/wyimek]

Obowiązek szefa dotyczący zapewnienia BHP odnosi się nie tylko do zatrudnionych pracowników. Obejmuje również wszystkie osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, czyli np. umowy-zlecenia czy o dzieło, w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Ponadto powinność ta ciąży na przedsiębiorcy także wobec studentów i uczniów niebędących jego pracownikami, ale odbywających zajęcia na terenie zakładu. Mówi o tym art. 304 k.p.

[srodtytul]Obowiązkowe szkolenia[/srodtytul]

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, który nie ma dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad BHP na danym stanowisku. Wynika to z art. 237 § 1[sup]3[/sup] k.p. W efekcie ma on obowiązek:

- przeszkolenia pracownika w zakresie BHP przed dopuszczeniem go do pracy,

- prowadzenia szkoleń okresowych.

[srodtytul]Kontrola stanu zdrowia...[/srodtytul]

W ramach profilaktycznej ochrony zdrowia zatrudnieni muszą przechodzić obowiązkowe badania lekarskie. Pracodawca ma obowiązek kierować na badania:

- wstępne nowo zatrudnionych pracowników oraz młodocianych i pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy, z wyjątkiem osób, które przyjmowane są ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę, zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą,

- okresowe wszystkich pracowników z różną częstotliwością, w zależności od występowania czynników szkodliwych lub uciążliwych dla zdrowia,

- kontrolne pracownika po chorobie trwającej dłużej niż 30 dni.Szef nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Wynika to z art. 229 § 4 k.p.

[srodtytul]... i profilaktyka chorób zawodowych[/srodtytul]

Pracodawca musi też stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą. Ten obowiązek wynika z kolei z art. 227 k.p. W tym celu pracodawca powinien w szczególności utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące czynniki szkodliwe dla zdrowia oraz urządzenia służące do ich pomiarów.

[wyimek]GPP>uwaga

Pracodawca, nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności, jest obowiązany do wykonania badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy.[/wyimek]

Ponadto pracodawca na swój koszt musi przeprowadzać badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia. Wyniki tych pomiarów musi rejestrować. Wzór rejestru określa załącznik nr 1 do [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=177571]rozporządzenia ministra zdrowia z 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU nr 73, poz. 645 ze zm.)[/link]. Pracodawca wpisuje na bieżąco wyniki badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia do karty badań i pomiarów. Wyniki tych badań musi przechowywać i udostępniać pracownikom.

W przypadku likwidacji zakładu pracy pracodawca niezwłocznie przekazuje rejestr oraz kartę właściwemu miejscowo państwowemu inspektorowi sanitarnemu.

Każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej pracodawca powinien zgłosić właściwemu organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Państwowej Inspekcji Pracy. Obowiązek ten wynika z art. 235 k.p. i § 3 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=166659]rozporządzenia Rady Ministrów z 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (DzU nr 132, poz. 1115)[/link].

[srodtytul]Ciepło w pomieszczeniach[/srodtytul]

Szef ma obowiązek zapewnić pracownikom pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych osób. Mówi o tym art. 214 § 1 k.p. Definicję pomieszczenia pracy zawiera natomiast [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=170775]rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 169, poz. 1650 ze zm.)[/link]. Jest to pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca. Nie uważa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których:

- łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż dwie godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem albo konserwacją urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku,

- mają miejsce procesy technologiczne niepozwalające nazapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy,

- jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą.

[ramka][b]Co robić, gdy wykryto chorobę zawodową[/b]

W przypadku rozpoznania choroby zawodowej pracodawca powinien nie tylko poinformować właściwe inspekcje, ale także:

- ustalić przyczyny jej powstania oraz charakter i rozmiar zagrożenia chorobą,

- przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej,

- zastosować niezbędne środki zapobiegawcze,

- zapewnić realizację zaleceń lekarskich. [/ramka]

Pracodawca musi też utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Między innymi w pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14 °C. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18 °C. Odstąpienie przez pracodawcę od wykonania obowiązku zapewnienia pracownikom odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach pracy może być usprawiedliwione względami technologicznymi, a nie jego sytuacją ekonomiczną [b](wyrok NSA w Białymstoku z 20 września 2001 r., SA/Bk 75/01).[/b]

Szef jest również zobowiązany do zapewnienia odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz niezbędnych środków higieny osobistej.

[srodtytul]Uwaga na oczy[/srodtytul]

Niewątpliwie zagrożeniem dla zdrowia jest praca przy monitorze, dlatego dbając o bezpieczeństwo personelu, pracodawca powinien zapewnić zatrudnionym na stanowiskach komputerowych:

- łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac, nieobciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała – przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego, lub co najmniej pięciominutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego,

- okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

Wymogi te wynikają z [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=77487]rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (DzU nr 148, poz. 973)[/link].

[i]Podstawa prawna:

– art. 94 pkt 4, art. 207 – 233, art. 235 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=76037]kodeksu pracy (tekst jedn. DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)[/link][/i]

[ramka][b]Informacje związane z BHP w przepisach wewnętrznych firmy[/b]

W regulaminie pracy powinny się znaleźć zapisy, które są bezpośrednio lub pośrednio związane z zapewnieniem pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Będą to:

1. Organizacja pracy, warunki przebywania na terenie zakładu pracy w czasie pracy i po jej zakończeniu, wyposażenie pracowników w narzędzia oraz materiały, a także odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej.

2. Systemy i rozkłady czasu pracy.

3. Pora nocna.

4. Wykazy prac wzbronionych pracownikom młodocianym i kobietom.

5. Rodzaje prac i wykaz stanowisk pracy dozwolonych dla pracowników młodocianych w celu odbywania przygotowania zawodowego.

6. Wykaz lekkich prac dozwolonych dla pracowników młodocianych zatrudnionych w innym celu niż przygotowanie zawodowe.

7. Obowiązki dotyczące BHP oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą.

8. Dodatkowe postanowienia regulaminu pracy, np. zasady palenia tytoniu na terenie zakładu pracy (pracodawca, który zatrudnia co najmniej 20 pracowników, powinien mieć wydzieloną palarnię) czy zasady obowiązujące przy badaniu obowiązku trzeźwości. [/ramka]