Tak stwierdził Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 30 sierpnia 2012 r. (III APa 34/12) po ponownym rozpoznaniu sprawy wskutek wyroku Sądu Najwyższego z 8 maja 2012 r. (I PK 183/11).

Komisja zakładowa wniosła przeciwko pracodawcy pozew o zwrot 140 tys. zł na rzecz zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (zfśs), gdyż środki były wydatkowane niezgodnie z regulaminem funduszu. Za podstawę prawną tego roszczenia podała art. 8 ust. 3 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 592 ze zm., dalej ustawa o zfśs).

Wcześniej Okręgowy Inspektor Pracy w Katowicach stwierdził niezgodność z prawem działania pracodawcy i przekazania pieniędzy z zfśs. Spółka wniosła o oddalenie powództwa. Wskazała, że pieniądze przeznaczono na dofinansowanie wypoczynku i rekreacji pracowników.

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z 26 stycznia 2011 r. (IX P 127/10)

zobowiązał pozwanego do przelania żądanych kwot na rzecz zfśs. Zdaniem SO w tej sprawie doszło do naruszenia § 21 regulaminu, który zakładał dofinansowanie imprez rekreacyjnych organizowanych wyłącznie przez zakładowe służby socjalne, a nie podmioty zewnętrzne. Pracodawca złożył apelację, zarzucając naruszenie art. 8 ustawy o zfśs. Oddalił ją

Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z 26 maja 2011 r. (III APa 13/11)

. W ocenie SA roszczenie związku zawodowego ma swoje uzasadnienie w art. 8 ust. 3 ustawy o zfśs, gdyż środki były wydane przez firmę niezgodnie z § 21 regulaminu. Od tego wyroku pracodawca złożył skargę kasacyjną, zarzucając naruszenie art. 8 ust. 3 ustawy o zfśs.

Wyrokiem z 8 maja 2012 r. SN uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę SA w Katowicach do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu powołał się na wyrok SN z 11 maja 2010 r. (II PK 234/09), aprobując to orzeczenie w całości. Podkreślił, że naruszenie regulaminu zfśs nie jest tożsame z naruszeniem ustawy w rozumieniu jej art. 8 ust. 3. Roszczenie przewidziane w tym przepisie ma charakter szczególny i regulacji będącej jego podstawą nie trzeba ściśle interpretować. Oznacza to, że w ten sposób sankcjonować można tylko przypadki wydania pieniędzy niezgodnie z ustawą, przez co należy rozumieć ustawę o zfśs, a nie regulamin. Rozpoznając ponownie sprawę, SA w Katowicach powinien zatem zbadać zgodność wydanych pieniędzy z ustawą.

SA uznał, że skoro pozywająca komisja zakładowa nie zarzucała naruszenia innych przepisów ustawy ani nie twierdziła, że spółka złamała jakąkolwiek jej regulację, a zarzut uchybienia art. 8 ust. 3 ustawy o zfśs opiera na twierdzeniu o niezgodności postępowania pozwanego z przepisem innej ustawy – art. 27 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, to powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Komentarz eksperta

Izabela Zawacka, radca prawny w Kancelarii Prawa Pracy „Wojewódka i Wspólnicy" sp.k.

Zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy o zfśs związkom zawodowym przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o zwrot funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z ustawą lub o przekazanie należnych mu pieniędzy. Sąd Najwyższy, a także rozpoznający sprawę ponownie SA w Katowicach zgodnie uznały, że podstawą użycia tego przepisu jest wyłącznie naruszenie ustawy o zfśs. Oznacza to więc, że samo przyznanie pracownikom środków z zfśs niezgodnie z regulaminem, bez oceny, czy takie działanie naruszało jednocześnie ustawę o zfśs, nie daje podstaw do zastosowania jej art. 8 ust. 3. Wynika z tego, że naruszenie przez pracodawcę regulaminu nie jest samo w sobie jednoznaczne ze złamaniem ustawy o zfśs. Uchybienie ustawie będzie miało miejsce wtedy, gdy np. pracodawca rozdzieli środki z pominięciem kryterium socjalnego albo niewłaściwie je zastosuje, a więc naruszy art. 8 ust. 1 ustawy o zfśs. Przykładowo przyzna zapomogę osobie, która nie spełnia warunku dochodu. Naruszenie ustawy będzie też wtedy, gdy pracodawca przekaże pieniądze na działalność inną niż socjalna, np. kupi wyposażenie do biura, czym uchybi art. 2 ust. 1 ustawy. Taką samą zasadę stosuje się, gdy firma wypłaci świadczenie innym osobom niż wymienione w regulaminie. W tym jednak znaczeniu nastąpi tu naruszenie ustawy, a nie regulaminu, ponieważ to ustawa daje pracodawcy prawo określenia w regulaminie katalogu innych osób uprawnionych. Byłoby to więc złamanie art. 2 ust. 5 ustawy, tj. przyznanie środków podmiotom innym niż te, którym „pracodawca przyznał w regulaminie prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych finansowych z funduszu". W razie naruszenia przez pracodawcę regulaminu (bez jednoczesnego złamania ustawy), związki zawodowe mogą odwoływać się na podstawie art. 27 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Zgodnie z nim ustalanie zasad wykorzystania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, w tym podział jego środków na poszczególne cele i rodzaje działalności, ustala pracodawca w regulaminie uzgodnionym z zakładową organizacją związkową.

W podobnym tonie wypowiedział się SN w wyroku z 8 maja 2012 r. (I PK 183/11).