Potrącenia z wynagrodzenia za prace dokonywane na przełomie lat sprawiają trudności służbom płacowym firm.

Największym problemem jest odpowiedź na pytanie, jaką kwotę wolną od potrąceń stosować do obowiązkowych potrąceń dokonywanych z pensji przysługującej zatrudnionemu w  grudniu, a uiszczonej terminowo w styczniu, gdy np. firma reguluje płace zasadnicze dziesiątego dnia następnego miesiąca.

Wartość kwoty wolnej dla poszczególnych pracowników może się różnić. Zależy bowiem jeszcze od przysługujących zatrudnionemu kosztów uzyskania przychodu oraz od faktu, czy złożył w kadrach PIT-2 uprawniający do odliczania od zaliczek miesięcznej kwoty zmniejszającej podatek (46,33 zł).

W związku z brakiem regulacji tej kwestii w przepisach służby finansowe firm zastanawiają się, czy do wypłaconych w styczniu poborów należnych za grudzień stosować kwotę wolną obliczoną od minimalnej pensji w minionym czy w nowym roku kalendarzowym.

Jeszcze kilka lat temu przeważał pogląd, że w takiej sytuacji należy stosować kwotę wolną obliczoną od starej minimalnej płacy. Eksperci podpierali się przy tym zasadą, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a skoro tak, to np. minimalna pensja należna za grudzień 2011 r. wyniesie 1386 zł brutto miesięcznie (a nie 1500 zł brutto miesięcznie). Z tej reguły wyciągali też wniosek o kwocie wolnej – że w tych okolicznościach trzeba ją skalkulować na podstawie minimalnego wynagrodzenia za pracę z poprzedniego roku kalendarzowego.

Jednak ostatnie lata przyniosły zmianę stanowiska specjalistów. Teraz przeważa interpretacja, zgodnie z którą dokonując potrącenia w 2012 r., zawsze należy stosować nową kwotę wolną, a więc ustaloną od nowego minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Takie stanowisko przedstawił też Główny Inspektorat Pracy (pismo z 26 stycznia 2011 r., GPP-364-4560-3-1/11/PE/ RP). Forsował w nim pogląd, że stosujemy kwotę wolną obowiązującą w chwili dokonywania potrącenia.

Nie bez znaczenia są też argumenty natury praktycznej. Zwłaszcza ten, że nowa kwota wolna rozwiązuje problem w sytuacji, gdy w styczniu wypłacamy zatrudnionemu kilka składników wynagrodzenia, w tym również za grudzień poprzedniego roku. Zważywszy na podstawowy kanon potrąceń o pojedynczej kwocie wolnej w jednym miesiącu, nie moglibyśmy wówczas dokonać potrąceń, gdybyśmy chcieli zastosować starą kwotę wolną.

Wreszcie ostatni argument – stanowisko o nowej kwocie wolnej jest korzystniejsze dla pracownika. Dlatego pracodawca nie powinien ponosić ujemnych konsekwencji z powodu jego wdrażania w życie. Zilustrujmy problem na przykładzie.

Przykład

Pan Tomasz zatrudniony jako przedstawiciel handlowy otrzymuje wynagrodzenie różnej wysokości. Na jego pensję składa się płaca zasadnicza 4200 zł brutto miesięcznie oraz prowizja od zysku ze sprzedanych przez niego produktów. Na podstawie komorniczego zajęcia wynagrodzenia za pracę firma dokonuje z jego poborów potrąceń z racji:

• niespłaconego kredytu w banku na kwotę 30 000 zł oraz

• alimentów na sumę 2200 zł.

Pracodawca wypłaca wynagrodzenia zasadnicze 28. dnia bieżącego miesiąca, a prowizje 10. dnia następnego miesiąca. Pracownik otrzymał prowizję za listopad 2011 r. (4800 zł brutto) na początku grudnia, a pod koniec tego miesiąca pensję zasadniczą za grudzień (4200 zł brutto). Załóżmy, że 10 stycznia 2012 r. dostanie prowizję za grudzień 2011 r. (3900 zł brutto), a 27. dnia tego miesiąca płacę zasadniczą za styczeń (4200 zł brutto) oraz nagrodę uznaniową w wysokości 2500 zł brutto.

Przychody pana Tomasza, liczone narastająco od początku 2011 r., przekroczą w grudniu 2011 r. roczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Składki na te ubezpieczenia będą należne jedynie od kwoty 3240 zł.

Pracownikowi przysługują zwykłe koszty uzyskania przychodu (111,25 zł), złożył on w firmie PIT-2, a z jego pensji pracodawca pobiera w grudniu podatek według stawki 32 proc.

Obliczmy, ile można potrącić z pensji pracownika wypłaconej w grudniu i styczniu oraz z jakiego tytułu?

Obydwa egzekwowane świadczenia (kredyt bankowy i alimenty), z tytułu których komornik rości sobie pretensje do pensji pana Tomasza, stanowią obowiązkowe potrącenia z wynagrodzenia za pracę, których dokonujemy bez zgody pracownika. Dokonując potrącenia na poczet alimentów, nie trzeba uwzględniać kwoty wolnej od potrąceń. Z kolei kredyt bankowy należy do tzw. świadczeń niealimentacyjnych. Tutaj więc obowiązuje kwota wolna wynosząca 100 proc. minimalnej płacy.

W tej sytuacji należy jednak brać pod uwagę drugi limit – maksymalną dopuszczalną kwotę potrąceń. Dla obu potrąceń wynosi ona 3/5 wynagrodzenia netto zatrudnionego.

Aby obliczyć potrącenia w obu miesiącach, odrębnie rozliczymy potrącenia w obu terminach wypłaty.

 

POTRĄCENIA W GRUDNIU  2011 R.

Potrącenie w pierwszym terminie płatności (z prowizji za listopad)

Liczymy podstawę wymiaru do dokonania potrącenia w pierwszym terminie płatności – tj. kwotę netto prowizji - patrz tabelka 1.

A.

Potrącenia na poczet alimentów z prowizji:

KROK 1. Ustalamy kwotę wolną od potrącenia na poczet alimentów – brak.

KROK 2. Ustalamy maksymalną dopuszczalną kwotę do potrącenia (wspólną na poczet alimentów i kredytu) – 3/5 prowizji netto

2964 zł x 3/5 = (2964 zł : 5) x 3 = 1778,40 zł.

KROK 3. Ustalamy faktyczną możliwą kwotę do potrącenia na alimenty

. W tej sytuacji jest to 100 proc. ustalonej kwoty do potrącenia, tj. 1778,40 zł. Na poczet alimentów w grudniu 2011 r. pracodawca ujmie więc z prowizji 1778,40 zł.

B.

Potrącenia na poczet świadczenia niealimentacyjnego (kredytu) z prowizji:

KROK 1. Ustalamy podstawę wymiaru potrącenia

2964 zł – 1778,40 zł = 1185,60 zł.

KROK 2. Obliczamy kwotę wolną od potrąceń – 100 proc. płacy minimalnej netto

obowiązującej w 2011 r. dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, który ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów i złożył PIT-2 – jest to kwota 1032,34 zł.

KROK 3. Szacujemy maksymalną dopuszczalną kwotę do potrącenia.

Jest ona wspólna dla obu potrąceń i wynosi 3/5 prowizji netto, a więc 1778,40 zł. Ponieważ cała ta kwota została potrącona na alimenty, z prowizji nic nie można już ściągnąć na zadłużenie z tytułu kredytu.

Reasumując: z wypłaconej pracownikowi prowizji netto w grudniu (za listopad) pracodawca potrąca tylko 1778,40 zł na zaspokojenie egzekwowanych alimentów. Pracownik powinien zatem dostać 1185,60 zł netto prowizji:

2964 zł – 1778,40 zł.

Potrącenie w drugim terminie płatności (z wynagrodzenia zasadniczego za grudzień)

Liczymy podstawę wymiaru potrącenia (wynagrodzenie netto)>patrz tabelka 2.

 

A. Potrącenia na poczet alimentów z pensji:

KROK 1. Kwota wolna od potrąceń – brak.

KROK 2. Maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia na poczet alimentów i świadczenia niealimentacyjnego wynosi 3/5 wynagrodzenia zasadniczego netto

(2734,36 zł x 3) : 5 = 1640,62 zł.

KROK 3. Ustalamy faktyczną możliwą kwotę potrącenia na  poczet alimentów

W tej sytuacji jest to kwota 421,60 zł (2200 zł – 1778,40 zł) – tyle alimentów zostało do potrącenia.

B. Potrącenia na poczet świadczenia niealimentacyjnego (kredytu) z pensji:

KROK 1. Podstawa wymiaru potrącenia

2734,36 zł – 421,60 zł = 2312,76 zł.

KROK 2. Ustalamy kwotę wolną od potrąceń na poczet świadczenia niealimentacyjnego.

Została ona już zastosowana w pierwszym terminie wypłaty (prowizji), dlatego nie stosujemy jej przy wypłacie pensji zasadniczej. Obowiązuje bowiem generalna zasada pojedynczej kwoty wolnej w jednym miesiącu.

KROK 3. Ustalamy maksymalną dopuszczalną kwotę do potrącenia.

Dokonując potrąceń w drugim terminie wypłaty, pracodawcę wiąże tylko jeden limit – maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia, która wynosi 1219,02 zł (1640,62 zł – 421,60 zł).

KROK 4. Szacujemy faktyczną możliwą kwotę potrącenia.

W tej sytuacji jest ona równa maksymalnej dopuszczalnej kwocie potrącenia, czyli  1219,02 zł. Taką kwotę pracodawca potrąca z wynagrodzenia zasadniczego tytułem niespłaconego kredytu.

Reasumując, z wypłaconej panu Tomaszowi w grudniu prowizji zakład powinien potrącić na poczet alimentów kwotę 1778,40 zł, a na poczet świadczenia niealimentacyjnego (kredytu) – nic. Z wypłaconego mu w grudniu wynagrodzenia zasadniczego powinien natomiast potrącić na poczet alimentów 421,60 zł, a na poczet świadczenia niealimentacyjnego (kredytu) – 1219,02 zł.

Łącznie w grudniu potrącenia tytułem alimentów wynoszą 2200 zł, a tytułem świadczenia niealimentacyjnego (kredytu)  1219,02 zł. Oznacza to, że w grudniu zakład zakończył potrącanie egzekwowanych alimentów, a na styczeń zostały jedynie potrącenia tytułem świadczenia niealimentacyjnego (kredytu).

DOKONUJEMY POTRĄCEŃ W STYCZNIU 2012 R.

Potrącenie w pierwszym terminie płatności (z prowizji za grudzień 2011 r.)

Liczymy podstawę wymiaru do dokonania potrącenia w  pierwszym terminie płatności, tj. kwotę netto prowizji>patrz tabelka 3.

A. Potrącenia na poczet kredytu z prowizji

KROK 1. Ustalamy kwotę wolną od potrąceń na poczet świadczenia niealimentacyjnego

–  wynosi ona 100 proc. minimalnej płacy obowiązującej w 2012 r.  Biorąc pod uwagę podstawowe koszty uzyskania przychodów (111,25 zł) i fakt złożenia przez pracownika PIT-2, wynosi ona 1111,86 zł.

KROK 2. Obliczamy maksymalną dopuszczalną kwotę potrącenia na poczet kredytu – 1/2 prowizji

2783,43 zł : 2 = 1391,72 zł.

KROK 3. Ustalamy faktyczną możliwą kwotę potrącenia na  poczet kredytu.

Od podstawy dokonania potrącenia odejmujemy kwotę wolną od potrąceń:

2783,43 zł – 1111,86 zł = 1671,57 zł.

Uzyskaną kwotę porównujemy z maksymalną dopuszczalną kwotą potrącenia. Jeśli okaże się od niej wyższa, potrącenie na poczet świadczenia niealimentacyjnego ograniczamy do maksymalnej dopuszczalnej kwoty potrącenia. Oznacza to, że z prowizji wypłaconej w  styczniu pracodawca potrąca na poczet kredytu 1391,72 zł.

Potrącenie w drugim terminie płatności (z wynagrodzenia za  styczeń 2012 r. i nagrody uznaniowej)

Choć nagrody uznaniowe nie są składnikiem w rozumieniu prawa pracy (co potwierdza liczne orzecznictwo Sądu Najwyższego), na potrzeby dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę traktujemy je jak składnik wynagrodzenia.

Doliczamy je zatem do innych składników płacowych wypłaconych pracownikowi w danej dacie, tworząc podstawę dokonania potrącenia. Jest tylko jedna różnica – jeśli nagroda jest finansowana z zakładowego funduszu nagród, to podlega egzekucji na zaspokojenie świadczeń niealimentacyjnych w  pełnej wysokości, tj. w całej kwocie netto (art. 87 § 5 kodeksu pracy).

Liczymy podstawę wymiaru potrącenia (wynagrodzenie zasadnicze i nagroda netto) - patrz tabelka 4.

A. Potrącenia na poczet kredytu z pensji i nagrody

Kwota wolna od potrąceń na poczet świadczenia niealimentacyjnego została już wykorzystana przy dokonywaniu potrąceń w pierwszym terminie wypłaty w styczniu 2012 r. (z prowizji za grudzień 2011 r.).

Znaczy to, że przy dokonywaniu potrącenia w drugim terminie wypłaty w styczniu pracodawca stosuje tylko jeden limit – maksymalną dopuszczalną kwotę potrącenia.

KROK 1. Ustalamy maksymalną dopuszczalną kwotę potrącenia – 1/2 sumy

wynagrodzenia zasadniczego netto i nagrody netto:

4668,10 zł : 2 = 2334,05 zł.

KROK 2. Obliczamy faktyczną możliwą kwotę potrącenia

; w  tym układzie wynosi ona tyle samo, co maksymalna możliwa kwota potrącenia, czyli  2334,05 zł.

Reasumując, zakład potrąca na poczet kredytu z wypłaconej w styczniu 2012 r. prowizji kwotę 1391,72 zł, a z sumy wynagrodzenia zasadniczego i nagrody – 2334,05 zł.

W styczniu 2012 r. potrącenia na poczet świadczenia niealimentacyjnego wynoszą 3725,77 zł (1391,72 zł + 2334,05 zł).

Część trzeba zostawić w kieszeni pracownika

Kwota wolna od potrąceń to jeden z limitów obowiązujących pracodawcę przy dokonywaniu potrąceń z wynagrodzenia podwładnego. Oznacza minimalną kwotę, jaką szef musi w miesiącu zostawić mu do wypłaty na rękę.

Stanowi odpowiedni procent minimalnej płacy netto. W świetle art. 87

1

§ 1 k.p. kwoty wolne wiążące przy obligatoryjnych potrąceniach z wynagrodzenia za pracę wynoszą w razie egzekucji:

• świadczeń niealimentaycyjnych – 100 proc.

• nierozliczonych zaliczek pieniężnych – 75 proc.

• wymierzonych kar pieniężnych – 90 proc.

Na kwotę zwolnioną od potrącenia nie może liczyć pracownik w razie egzekwowania z jego pensji alimentów.

Przy potrąceniach dobrowolnych kwoty wolne wynoszą:

• gdy dotyczy to potrąceń na rzecz pracodawcy – 100 proc.

• przy ściąganiu innych należności – 80 proc.

Dla niepełnoetatowców kwoty te są odpowiednio zmniejszane do wymiaru czasu pracy.