- Czy komornik może prowadzić egzekucję wobec pracownika ze środków zgromadzonych na rachunku zakładowego funduszu świadczeń socjalnych? Czy wierzyciele mogą żądać środków zgromadzonych na rachunku zfśs w razie egzekucji komornika wobec pracownika? Przepisy w tym zakresie są niejasne. Jak mam postąpić?
– pyta czytelniczka.
Środki zakładowego funduszu świadczeń socjalnych gromadzi się na odrębnym rachunku bankowym. Tak stanowi art. 12 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm., dalej ustawa o zfśs). Nie podlegają one egzekucji, z wyjątkiem przypadków, gdy prowadzi się ją w związku ze zobowiązaniami funduszu (art. 12 ust. 2 ustawy o zfśs).
Jakie wątpliwości
W praktyce niejasne jest to, czy gdy pracodawca otrzymuje od komornika żądanie przekazania na jego rachunek środków przyznanych pracownikowi z zfśs w związku z prowadzonym przeciwko niemu postępowaniem egzekucyjnym, musi je zrealizować, czy nie. A to z uwagi na art. 12 ust. 2 ustawy o zfśs – dopóki znajdują się na rachunku zfśs, mają status środków zfśs. Ponadto nie wiadomo, czy – gdy podwładnemu przyznano świadczenie rzeczowe z zfśs, traktowane przez prawo podatkowe jak świadczenie finansowe – podlega też ono zajęciu przez komornika. Wreszcie, niejasna jest ochrona przed egzekucją środków, które już przyznano pracownikowi w formie świadczenia socjalnego, ale mu ich jeszcze nie wypłacono, a komornik dochodzi od niego określonych kwot w postępowaniu egzekucyjnym.
Co sądzi minister
Wątpliwości związane z ochroną środków zgromadzonych na koncie zfśs skierowano w interpelacji poselskiej (nr 1952) do ministra sprawiedliwości. W odpowiedzi z 29 marca 2012 r. resort stwierdził, że właścicielem środków zgromadzonych na rachunku zakładowego funduszu świadczeń socjalnych pozostaje pracodawca.
Zakres uprawnień pracownika do otrzymania danego świadczenia z zfśs zależy od tego, czy są spełnione określone przesłanki, które ocenia pracodawca. Zakładowa działalność socjalna pracodawcy opiera się na zasadzie uznania, a granice jego swobody w tym zakresie określa ustawa o zfśs i regulamin działalności socjalnej. Ma to znaczenie przy ocenie, czy zajęcie komornicze świadczeń w razie egzekucji skierowanej wobec pracownika jest dopuszczalne.
Według Ministerstwa Sprawiedliwości art. 12 ust. 2 ustawy o zfśs dotyczy wyłącznie skierowania egzekucji do majątku pracodawcy będącego jednocześnie dłużnikiem. Egzekucję można prowadzić z funduszu, gdy roszczenia wynikają ze zobowiązania pracodawcy zaciągniętego w związku z prowadzeniem działalności socjalnej finansowanej z funduszu.
Ponadto dopuszczalność egzekucji ze świadczeń z funduszu socjalnego powstanie tylko wtedy, gdy jest to zapisane w regulaminach wewnątrzzakładowych określających sytuację prawną pracownika (dłużnika), który musi skutecznie nabyć prawo do ich otrzymania. Dopóki pracodawca nie podejmie decyzji o ich przyznaniu podwładnemu, dopóty nie można mówić o istnieniu wierzytelności w tym zakresie.
To nie pensja
Jednocześnie urząd podkreślił, że świadczenia uregulowane w ustawie o zfśs nie są powiązane ze stosunkiem pracy, nie stanowią ekwiwalentu za wykonaną pracę, nie zależą od jej wyników, jak np. udział w zyskach zakładu. A to oznacza, że nie mogą być uznane za składnik wynagrodzenia za pracę w rozumieniu art. 881 § 2 kodeksu postępowania cywilnego. Przepis ten oraz następne regulują postępowanie egzekucyjne z wynagrodzenia za pracę.
Reasumując, resort sprawiedliwości podkreślił, że wierzytelności przysługujące pracownikowi z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, w tym także świadczenia rzeczowe, nie podlegają egzekucji z wynagrodzenia za pracę, która jest przewidziana w art. 880 i następnych k.p.c. Do egzekucji tych wierzytelności konieczne jest zajęcie przez komornika wierzytelności przysługującej pracownikowi wobec pracodawcy w trybie art. 895 i następnych k.p.c., czyli na podstawie przepisów o egzekucji innych wierzytelności. W tym samym trybie prowadzona jest egzekucja wierzytelności, której przedmiotem jest świadczenie rzeczowe przyznane z funduszu.