Przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link] dotyczące zasad potrącania mówią wprost tylko o wynagrodzeniu. Jednak w orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że mają one zastosowanie także do innych świadczeń pieniężnych mających zapewnić pracownikowi środki utrzymania.

W szczególności trzeba je odnosić do nagrody jubileuszowej. Wskazywał na to wyraźnie [b]Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 29 sierpnia 1994 r. (III APr 44/94)[/b].

W jego opinii świadczenia finansowe należne pracownikowi w związku z rozwiązaniem stosunku pracy wobec przejścia na emeryturę, w tym odprawa emerytalna i nagroda jubileuszowa, nie są wyłączone spod działania przepisów o ochronie wynagrodzenia.

Podobnie wypowiedział się [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 17 lutego 2004 r. (I PK 217/03).[/b]

[srodtytul]Lista zamknięta[/srodtytul]

Pracodawcy mają ograniczone możliwości w zakresie dokonywania potrąceń swoich należności z wypłat dokonywanych na rzecz pracowników. Kodeks pracy przewiduje bowiem, że potrącenia z wypłat na rzecz pracownika, bez jego zgody, mogą być dokonywane tylko na poczet określonych wierzytelności.

Zgodnie z art. 87 § 1 k.p., po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, można potrącić :

- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,

- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,

- kary pieniężne stosowane przez pracodawcę wobec pracownika za nieprzestrzeganie przez niego przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy (art. 108 k.p.).

[srodtytul]Granice ustawowe umniejszenia[/srodtytul]

Limity dopuszczalnych potrąceń z wynagrodzenia określa art. 87 § 3 i 4 k.p. Przewiduje on, że na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych można potrącić kwoty do wysokości 3/5 wynagrodzenia, natomiast w razie egzekucji innych wierzytelności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia.

Przy zbiegu potrąceń z tytułu egzekucji należności innych niż alimentacyjne i zaliczek pieniężnych potrącenia nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a wraz z potrąceniami na zaspokojenie egzekwowanych świadczeń alimentacyjnych nie mogą łącznie przekraczać 3/5 wynagrodzenia.

I jeszcze jedno ograniczenie. Mianowicie zawsze wolna od potrąceń musi być kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

- minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż alimentacyjne,

- 75 proc. tego wynagrodzenia – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,

- 90 proc. tego wynagrodzenia – przy potrącaniu kar pieniężnych.

[srodtytul]Potrzebna akceptacja[/srodtytul]

Pracodawca może dokonać potrącania innych należności tylko za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie. Zatem szef musi ją uzyskać, jeśli chciałby potrącić z nagrody jubileuszowej pracownika inne swoje należności niż wcześniej wymienione.

Także w razie zgody pracownika wolna od potrąceń jest kwota odpowiadająca minimalnemu wynagrodzeniu za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (art. 91 § 2 pkt 1 k.p.). Wobec tego możliwe jest dokonywanie potrąceń jedynie w zakresie nadwyżki ponad kwotę minimum ustawowego.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pani Anna była zatrudniona jako sprzedawca. Inwentaryzacja przeprowadzona w sklepie wykazała niedobór 1970 zł.

Pracodawca postanowił obciążyć tą kwotą panią Annę, uznając, że niedobór powstał z jej winy. Wobec tego nakazał potrącenie z należnej jej nagrody jubileuszowej.

Na skutek tego wypłacono jej tytułem nagrody jubileuszowej tylko 300 zł. Pracownica nie zgadzając się na to, wystąpiła do sądu pracy z powództwem o zapłatę całej kwoty nagrody. Wskazywała, że nie wyraziła zgody na takie potrącenie, a pracodawca nie posiada tytułu wykonawczego obejmującego tę sumę.

Sąd przyznał na jej rzecz tę kwotę od pracodawcy, bo dokonał on potrącenia wbrew zasadom wynikającym z przepisów kodeksu pracy. [/ramka]

[i]Autor jest, sędzią w Sądzie Okręgowym w Kielcach[/i]