Premia jest uzupełniającym składnikiem wynagrodzenia za pracę. W praktyce jest to jednak składnik istotny, zwłaszcza gdy jego wysokość jest znaczna lub gdy ma on charakter stały, a wynagrodzenie zasadnicze pracownika jest niewysokie.

Prawo do premii może być zapisane bezpośrednio w umowie o pracę konkretnego pracownika. Dlatego też często zapisy przewidujące prawo do tego świadczenia są niejednoznaczne i wywołują wiele wątpliwości co do możliwości skutecznego żądania jej wypłaty przed sądem.

[srodtytul]Od regulaminu...[/srodtytul]

W praktyce sporne bywa ustalenie, czy pracownicy mają prawo do premii regulaminowej wynikającej z zysku firmy, w sytuacji gdy pracodawca postanowił utworzyć rezerwę i w sprawozdaniu finansowym nie wykazał żadnego zysku firmy.

Rozstrzygając tę kwestię, Sąd Najwyższy w uchwale z 4 lipca 2007 r. (I PZP 5/07) wskazał wyraźnie, że pracownik uprawniony na podstawie zakładowego układu zbiorowego pracy i regulaminu premiowania do premii z zysku nie ma roszczenia o wypłatę premii za dany rok, jeżeli sprawozdanie finansowe pracodawcy za ten rok, wskutek utworzenia rezerwy na podstawie ustawy o rachunkowości, nie wykazało zysku.

Sąd Najwyższy uznał więc, że brak zysku w sprawozdaniu firmy wiążący się z utworzeniem przez pracodawcę rezerwy pozbawia pracowników prawa do premii z zysku. W uzasadnieniu tego orzeczenia wskazano, że w procesie o prawo do premii sąd pracy bada spełnienie przewidzianych regulaminem przesłanek prawa do premii. W razie ich spełnienia z mocy prawa (regulaminu premiowania) powstaje prawo do premii.

Sąd nie bada natomiast zasadności zamieszczenia w regulaminie określonych przesłanek, gdyż konstruowane są one z punktu widzenia celu (funkcji) danej premii przez podmiot wprowadzający premiowanie.

Wprawdzie przesłanki premii nie mogą pozostawać w sprzeczności z przepisami prawa układowego, a także przepisami prawa ustawowego o charakterze ściśle obowiązującym (art. 9 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link]), to jednak kwestia prawidłowości utworzenia rezerwy restrukturyzacyjnej, jej wysokości, wpływu na wynik finansowy wychodzą poza ramy procesu o przyznanie indywidualnej premii.

Istotne jest także to, że przepisy odnoszące się do wynagrodzenia za pracę, w tym także do premii, muszą być wykładane ściśle, niedopuszczalna jest zatem ich rozszerzająca interpretacja.

[srodtytul]... ważniejszy jest układ zbiorowy [/srodtytul]

Zauważyć należy, że nieco odmienne stanowisko zostało wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z 24 czerwca 1998 r., w której uznano, że jeżeli w spółce akcyjnej obowiązywał regulamin wypłat z zysku, przewidujący, że z jego części jest tworzony fundusz nagród, to przeznaczenie zysku w całości na kapitał zapasowy nie pozbawia pracowników roszczeń z tego tytułu (III ZP 14/98).

Jednakże, jak wynika z jej uzasadnienia, uchwała ta została podjęta na tle innego stanu prawnego obowiązującego u danego pracodawcy, gdzie układ zbiorowy pracy przewidywał prawo pracowników do nagród z zysku i w związku z tym w regulaminie nagrody te nie mogły być ukształtowane w dowolny sposób.

W szczególności zaś regulamin ten nie mógł pozostawiać pełnej swobody co do przekazania określonych kwot na fundusz nagród, jeżeli tylko zysk został wypracowany.

[ramka][b]Przykład[/b]

Adam Z. był zatrudniony w spółce X, gdzie obowiązywał regulamin premiowania, przewidujący prawo do premii z zysku. Spółka uzyskała w poprzednim roku obrachunkowym wysokie dochody. Walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki postanowiło jednak przeznaczyć ten zysk w całości na rezerwę związaną z kosztami restrukturyzacji zatrudnienia.

Gdy Adam Z. zażądał od pracodawcy wypłaty premii z zysku, ten odmówił. Adam Z. złożył wówczas pozew do sądu pracy. Pracodawca w odpowiedzi na pozew wskazał, że spółka nie wykazała zysku, gdyż zaszła konieczność utworzenia rezerwy związanej z realizacją programu restrukturyzacji zatrudnienia. Utworzenie tej rezerwy było zgodne z prawem.

Sąd oddalił powództwo pracownika. Uznał , że spółka nie uzyskała zysku, a zatem brak jest podstaw do wypłaty premii z zysku.[/ramka]

[ramka][b]Uwaga [/b]

Jeśli pracodawca przewidział prawo do premii z zysku firmy i zysku tego w istocie nie uzyskał, to pracownicy nie mają podstaw do żądania jej zapłaty.[/ramka]

[i]Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach[/i]