Pracownik nabywa prawo do ekwiwalentu pieniężnego w razie niewykorzystania przysługującego mu urlopu wypoczynkowego w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy (art. 171 § 1 kodeksu pracy).
[srodtytul]Przyczyna nie jest istotna[/srodtytul]
Pracownik ma prawo do ekwiwalentu bez względu na sposób i przyczynę rozwiązania stosunku pracy. Nie ma więc znaczenia, czy do rozwiązania doszło z przyczyn zawinionych przez pracownika czy nie. Podobnie bez znaczenia jest, czy do rozwiązania doszło wskutek wypowiedzenia dokonanego przez pracownika czy też przez pracodawcę. Nie ma także znaczenia powód wygaśnięcia stosunku pracy (np. tymczasowe aresztowanie pracownika czy śmierć pracodawcy). We wszystkich tych przypadkach pracownik może żądać zapłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Obowiązek taki nie powstanie natomiast, gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w zatrudnieniu na podstawie kolejnej umowy zawartej z tym samym pracodawcą (art. 176 § 3 k.p.).
Zatem jedynie w przypadku, gdy po rozwiązaniu jednej umowy o pracę pracodawca zatrudnia znowu tego samego pracownika bezpośrednio na następny okres czasu, może nie wypłacać mu ekwiwalentu za niewykorzystany dotychczas urlop. Warunkiem jest, aby strony się porozumiały, że urlop ten zostanie wykorzystany w czasie trwania kolejnej umowy.
[ramka][b]Przykład[/b]
Franciszek A. został zatrudniony przez spółkę X na okres czterech miesięcy na podstawie umowy o pracę na czas określony. Po upływie terminu, na jaki została zawarta ta umowa, strony zawarły kolejną na czas określony – na okres dziesięciu miesięcy, postanawiając równocześnie, że urlop wypoczynkowy zostanie wykorzystany przez Franciszka A. w czasie tej nowej umowy o pracę. W takim przypadku pracodawca nie ma obowiązku wypłaty ekwiwalentu pieniężnego w związku z rozwiązaniem się pierwszej umowy o pracę.[/ramka]
[srodtytul]Jak liczyć...[/srodtytul]
Przy ustalaniu wysokości ekwiwalentu należy wpierw obliczyć wymiar urlop danego pracownika przy uwzględnieniu zasady proporcjonalności. Należy tu posłużyć się zasadami zawartymi w art. 1551 do 1553 k.p. W przypadku więc niewykorzystania urlopu w naturze z powodu rozwiązania umowy o pracę pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny za urlop proporcjonalny do okresu przepracowanego w danym roku.
Tak też wskazywał [b]Sąd Najwyższy w uchwale z 20 sierpnia 1997 r. (III ZP 26/97)[/b].
Następnie po ustaleniu liczby dni niewykorzystanego urlopu należy brać pod uwagę przepisy[link=hhttp://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=74468] rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.)[/link]. Zgodnie z § 14 tego rozporządzenia ekwiwalent oblicza się według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego ze zmianami wynikającymi z § 15 – 19 rozporządzenia. Zatem przy obliczaniu ekwiwalentu za urlop bierze się pod uwagę te same składniki wynagrodzenia co przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego.
[srodtytul]... i kiedy dać[/srodtytul]
Ekwiwalent powinien być wypłacony pracownikowi w dniu nabycia do niego prawa, czyli w dniu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Dotyczy to zarówno ekwiwalentu za urlop bieżący, jak i za urlop zaległy. W razie niewypłacenia ekwiwalentu w terminie pracodawca znajdzie się w opóźnieniu, czego konsekwencją jest możliwość dochodzenia przez pracownika zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie. Będą one liczone od następnego dnia po dacie wymagalności ekwiwalentu do dnia jego zapłaty (art. 481 § 1 k.c.).
[srodtytul]Przedawnienie prawa [/srodtytul]
Prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy ulega przedawnieniu w terminie trzech lat od dnia jego wymagalności. Stosuje się tu ogólny przepis dotyczący przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy. Za dzień wymagalności tego roszczenia uznać należy datę rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Wskazywał na to także[b] Sąd Najwyższy w wyroku z 29 marca 2001 r. (I PKN 336/00)[/b], stwierdzając, że z dniem rozwiązania stosunku pracy prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego w naturze przekształca się w prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop. W tym też dniu rozpoczyna bieg okres przedawnienia roszczenia o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane w naturze, a nieprzedawnione urlopy.
[i]Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach[/i]