Możliwość tworzenia tzw. funduszu prewencyjnego przewiduje ustawa z 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej. Zgodnie z nią zakłady ubezpieczeń mogą przeznaczyć część własnego dochodu (środki w wysokości nieprzekraczającej 1 proc. składki przypisanej na udziale własnym w ostatnim roku obrotowym na finansowanie tzw. działalności prewencyjnej). Składka przypisana na udziale własnym to cała składka należna w danym okresie rozrachunkowym pomniejszona o udział w składce reasekuratora.
Przedsiębiorcy jako beneficjenci mogą pozyskiwać środki zgromadzone w tym funduszu do wykorzystania na różnego rodzaju działalność prewencyjną >patrz ramka. W tym zakresie co do zasady zawierana jest stosowna umowa obejmująca warunki wykorzystania wypłacanych środków.
Kwalifikacji podatkowej otrzymanych przez przedsiębiorców świadczeń związanych z zawarciem umowy prewencyjnej oraz wydatkowaniem pozyskanych kwot należy dokonać ze szczególnym uwzględnieniem przeznaczenia tych środków. Objęty umową prewencyjną zakres przeznaczenia otrzymanych środków może obejmować zarówno zakup środków trwałych, jak i innych wydatków niezaliczanych do tej kategorii.
Przychód, ale zwolniony
Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT otrzymana w ramach umowy prewencyjnej kwota środków pieniężnych na zakup środków trwałych stanowi przychód. Wolne od podatku są jednak dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia, otrzymane na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków związanych z otrzymaniem, zakupem albo wytworzeniem we własnym zakresie środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, od których dokonuje się odpisów amortyzacyjnych (art. 17 ust. 1 pkt 21 ustawy o CIT). Tym samym środki pieniężne otrzymane z funduszu prewencyjnego na zakup (wytworzenie lub otrzymanie) środków trwałych stanowią – zgodnie z przepisami ustawy o CIT – przychód wolny od podatku, co potwierdzają organy podatkowe (por. interpretację Izby Skarbowej w Poznaniu z 2 października 2009 r., ILPB3/423-510/09-2/EK, oraz interpretację Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 11 lutego 2010 r., ITPB3/423-728/09/MK). Należy jednak pamiętać, że zwolnienie to nie znajdzie zastosowania do otrzymanych środków przeznaczonych na ulepszenie już istniejących środków trwałych.
Co z kosztami
Jeśli natomiast chodzi o koszty uzyskania przychodów, to nie uważa się za nie odpisów z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywanych według zasad określonych w ustawie o CIT, gdy zostały one zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie (art. 16 ust. 1 pkt 48 ustawy o CIT). Odpisy amortyzacyjne od środków trwałych w części, która odpowiada poniesionym wydatkom na nabycie (wytworzenie we własnym zakresie) tych środków trwałych, zwróconym podatnikowi w jakiejkolwiek formie (zwrot wydatków z funduszu prewencyjnego), nie będą zatem stanowiły jego kosztów uzyskania przychodów.
Pozostałe wydatki
Otrzymane przez przedsiębiorcę środki w ramach umowy prewencyjnej z przeznaczeniem na pozostałe wydatki (a więc nie na nabycie lub wytworzenie środków trwałych) co do zasady będą przychodem podlegającym opodatkowaniu (art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT). W tym zakresie otrzymane środki w części przeznaczonej na pozostałe wydatki nie korzystają z żadnego zwolnienia z CIT (w tym ze zwolnienia uregulowanego w art. 17 ustawy o CIT).
Zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 6a ustawy o CIT do przychodów nie zalicza się jednak zwróconych innych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów. Jeśli więc w ramach umowy prewencyjnej przedsiębiorca wydatkuje jakąś kwotę, a następnie kwota ta zostanie mu zwrócona, dodatkowo zaś sfinansowane środkami z umowy prewencyjnej wydatki nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów, to zastosowanie może znaleźć omawiane wyłączenie z przychodów. Należy jednak pamiętać, że zastosowanie wyłączenia jest ściśle związane ze zwrotem już poniesionych wydatków, a nie z dofinansowaniem na pokrycie przyszłych. Potwierdziła to Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 15 maja 2012 r. (ILPB3/423-54/12-2/MS). Zatem od części otrzymanych środków, które będą stanowić zwrot już poniesionych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, przedsiębiorca na podstawie art. 12 ust. 4 pkt 6a ustawy o CIT nie rozpozna przychodu podatkowego.
Na zasadach ogólnych
W zakresie kosztów uzyskania przychodów (wydatków finansowanych środkami z funduszu prewencyjnego) należy wskazać, że ich celowość i związek z prowadzoną działalnością należy analizować w kontekście ogólnych przesłanek potrącalności kosztów, uregulowanych w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Ustawodawca nie wyłączył z kosztów uzyskania przychodów (poza odpisami amortyzacyjnymi od środków trwałych) innych wydatków sfinansowanych z dotacji (funduszu prewencyjnego), uwzględniając jednocześnie, że otrzymane środki są przychodem podatkowym podlegającym opodatkowaniu. W celu zakwalifikowania wydatkowanych środków otrzymanych z funduszu prewencyjnego do kosztów uzyskania przychodów przedsiębiorca musi wskazać cel i związek wydatku z prowadzoną działalnością. Tym samym, jeśli przedsiębiorca spełni ogólne przesłanki potrącalności kosztów (art. 15 ust. 1 ustawy o CIT), to wydatki inne niż obejmujące zakup środków trwałych sfinansowane ze środków funduszu prewencyjnego będą mogły stanowić koszty uzyskania przychodów. Oznacza to, że otrzymane w ramach umowy prewencyjnej środki, z których zostaną sfinansowane wydatki zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, będą przychodem podlegającym opodatkowaniu.
Autor jest konsultantem podatkowym w dziale podatków bezpośrednich ECDDP sp. z o.o.
Poprawa bezpieczeństwa i zabezpieczenie przed zniszczeniem
Przez działalność prewencyjną należy rozumieć działalność mającą na celu zapobieganie powstawania oraz ograniczenie rozmiarów szkód objętych ochroną ubezpieczeniową. Do działań mających charakter prewencyjny możemy zaliczyć m.in. działania zabezpieczające przed kradzieżą, zniszczeniem, działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa w zakładach pracy (ze szczególnym uwzględnieniem działań zmierzających do poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zakupu specjalistycznego sprzętu bhp oraz ppoż), działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa (ze szczególnym uwzględnieniem działań zmierzających do poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym) czy innych. W tym zakresie można wskazać przykładowo na zakup składników majątkowych przedsiębiorstwa (przykładowo systemu monitoringu) czy zakup usług (przykładowo szkoleniowych dla pracowników) mających na celu zapobieżenie czy ograniczenie rozmiarów szkód objętych ochroną ubezpieczeniową (szkód objętych np. ochroną ubezpieczeniową na podstawie zawartej przez przedsiębiorcę umową ubezpieczenia mienia).
Wspieranie przez towarzystwa ubezpieczeniowe tego rodzaju działalności pozwala ograniczyć ilość zdarzeń powodujących obowiązek ubezpieczeniowy po stronie towarzystwa. W tym zakresie towarzystwo ubezpieczeń ogranicza obowiązek naprawienia szkody.
