Spółka rozwiązała z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 52 kodeksu pracy. Pracownik pozwał firmę o przywrócenie go do pracy i odszkodowanie w wysokości 25 tys. zł miesięcznie za każdy okres pozostawania bez pracy lub alternatywnie o zasądzenia odszkodowania w wysokości 300 tys. zł. Spółka zawarła z pracownikiem ugodę sądową, na mocy której zobowiązała się zapłacić mu odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy w wysokości 35 tys. euro. Odszkodowanie zostało przyznane pracownikowi na podstawie art. 45 § 1 kodeksu pracy. Spółka zapytała, czy kwota wypłacona pracownikowi tytułem odszkodowania na podstawie ugody sądowej jest dla niej kosztem uzyskania przychodu. W jej ocenie tak, bo wypłata odszkodowania jest przychodem pracownika ze stosunku pracy.

Fiskus odpowiedział, że wydatki związane z wypłatą odszkodowania byłemu pracownikowi na mocy ugody sądowej w związku z rozwiązaniem umowy o pracę wiążą się pośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą. Jednak, oceniając ich charakter, nie można wykazać związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy wypłatą tego świadczenia a uzyskanym przez spółkę przychodem. Celem zapłaty jest bowiem zwolnienie się spółki z zobowiązania, a zapłata odszkodowania nie przynosi żadnego przychodu. Zdaniem urzędników kwota odszkodowania, choć wynika z wcześniej łączącego strony stosunku pracy, nie jest wypłaconym zaległym wynagrodzeniem pracownika, ale swoistą dolegliwością (sankcją) za niezgodne z prawem działanie pracodawcy.

WSA w Krakowie oddalił skargę pracodawcy. Rację przyznał mu dopiero Naczelny Sąd Administracyjny. NSA zauważył, że kwalifikowanie do kosztów uzyskania przychodów wydatków poniesionych przez pracodawcę na wypłatę na podstawie ugody, odszkodowania związanego z nieprawidłowym rozwiązaniem umowy o pracę, nie było rozstrzygane przez sądy jednolicie.

W tym przypadku NSA opowiedział się za stanowiskiem wyrażonym w tej grupie orzeczeń, w których sądy administracyjne zgadzały się z zakwalifikowaniem spornych odszkodowań w poczet kosztów uzyskania przychodów. Podkreślił, że odszkodowanie zapłacone przez skarżącą na mocy ugody sądowej miało swoją podstawę prawną w przepisach prawa pracy. Stanowiło ekwiwalent należności przysługujących pracownikowi od pracodawcy z tytułu rozwiązania umowy o pracę. Wydatek poniesiony na pokrycie odszkodowania na rzecz byłego pracownika należy zatem traktować podobnie jak wypłatę wynagrodzenia i innych należności wynikających z umowy o pracę.

Odwołując się do orzecznictwa, sąd uznał, że o zakwalifikowaniu świadczenia jako przychodu ze stosunku pracy decyduje to, czy określone świadczenie może otrzymać wyłącznie pracownik czy również inna osoba niezwiązana tego rodzaju stosunkiem prawnym. Istotne jest więc to, czy istnieje związek prawny lub faktyczny danego świadczenia z istniejącym stosunkiem pracy. W spornej sprawie między wypłatą odszkodowania a stosunkiem pracy istniał niewątpliwie bezpośredni związek. A to nakazywało przyjąć, że wydatki poniesione przez spółkę-pracodawcę na wypłatę odszkodowania związanego z nieprawidłowym rozwiązaniem umowy o pracę należy zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Dla oceny charakteru wypłaconego odszkodowania i jego związku z należnościami wynikającymi z umowy o pracę nie ma znaczenia to, że wydatek poniesiony został na rzecz byłego pracownika ani okoliczność, że wypłata odszkodowania nastąpiła w wykonaniu ugody sądowej. Zdaniem NSA ważne jest to, że omawiany wydatek nie został wymieniony w katalogu wyłączeń z kosztów uzyskania przychodów.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 listopada 2015 r. (II FSK 2565/13).

—oprac. Aleksandra Tarka

Komentarz eksperta

Katarzyna Wojtowicz- Janicka, doradca podatkowy, radca prawny w kancelarii Czyż Łabno Wojtowicz-Janicka Doradcy Podatkowi Radcowie Prawni Sp. j.

Analizowany wyrok jest przykładem wyjątkowo korzystnej dla podatników CIT linii interpretacyjnej w zakresie kwalifikacji do kosztów uzyskania przychodów wydatków pracodawców ponoszonych w związku z nieprawidłowym rozwiązaniem umowy o pracę. Podstawą stanowiska NSA jest twierdzenie, że o związku omawianego wydatku z przychodem pracodawcy decyduje sam fakt, iż między wypłatą odszkodowania a stosunkiem pracy istnieje bezpośredni związek, w związku z czym odszkodowanie wypłacone pracownikowi powinno być potraktowane tak jak wypłata wynagrodzenia i innych należności wynikających z umowy o pracę.

Niemniej twierdzenia takie padają z całkowitym pominięciem podstawy prawnej, w związku z którą wypłacono pracownikowi odszkodowanie. W stanie faktycznym komentowanej sprawy jako podstawę wypłaty odszkodowania przez pracodawcę wskazano art. 45 § 1 kodeksu pracy. Zgodnie z nim w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika – orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. Tym samym wypłata odszkodowania nastąpiła w związku ze złamaniem przez pracodawcę odpowiednich przepisów prawa pracy, które to zachowanie nie powinno korzystać z uprzywilejowania w podatku dochodowym od osób prawnych. W takim postępowaniu pracodawcy trudno, wbrew twierdzeniom sądu, dopatrywać się związku z przychodem w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, a więc działania w celu zachowania czy zabezpieczenia źródła przychodów.