Warunki odzyskania nadwyżki VAT na rachunek bankowy

Zaczynam prowadzenie działalności gospodarczej. W pierwszym okresie będę raczej kupował towary i usługi, a pierwszej systematycznej sprzedaży spodziewam się dopiero za kilka miesięcy. Usługi będą opodatkowane stawką podstawową VAT. Czy i na jakich zasadach będę mógł odzyskać nadwyżkę podatku naliczonego? W terminie 60 czy 180 dni? Czy trzeba spełnić jakieś dodatkowe warunki w tym zakresie? Czy jest możliwość przyśpieszenia zwrotu podatku? – pyta czytelnik.

Zgodnie z podstawowymi regulacjami dotyczącymi VAT, gdy kwota podatku naliczonego jest wyższa od kwoty podatku należnego, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia o tę różnicę kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe lub do zwrotu tej nadwyżki na rachunek bankowy.

Przepisy o VAT nie przewidują szczególnych zasad rozliczeń w odniesieniu do podatników rozpoczynających działalność gospodarczą oraz tych, u których w początkowym okresie nie ma sprzedaży opodatkowanej VAT (względnie wystąpi wyłącznie w wybranych okresach rozliczeniowych). W związku z tym należy się odwołać do przepisów ogólnych. Przewidują one trzy terminy zwrotu podatku: 25 dni, 60 dni oraz 180 dni. O zwrocie na rachunek bankowy decyduje sam podatnik. W zależności od sytuacji (charakteru prowadzonej działalności) i spełnienia dodatkowych warunków podatnik może wystąpić o zwrot nadwyżki kwoty podatku naliczonego na rachunek bankowy. Stawka VAT (od zero proc. do 23 proc.) nie wpływa na termin zwrotu podatku. Trzeba także zaznaczyć, że przenosząc kwotę podatku naliczonego na następny okres rozliczeniowy, podatnik nie jest zobowiązany do stosowania tego trybu w kolejnych okresach rozliczeniowych i może wystąpić o zwrot podatku na rachunek bankowy.

Trzy przesłanki

Zgodnie z art. 87 ust. 6 ustawy o VAT na wniosek podatnika przesłany razem z deklaracją podatkową urząd skarbowy ma obowiązek zwrócić podatek w terminie 25 dni, licząc od dnia złożenia rozliczenia (w praktyce od otrzymania deklaracji przez urząd), w sytuacji gdy kwoty podatku naliczonego wykazane w deklaracji podatkowej wynikają z:

1) faktur VAT zawierających kwoty należności, które zostały w całości zapłacone, z uwzględnieniem art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej;

2) dokumentów celnych, deklaracji importowej oraz decyzji organu podatkowego w zakresie VAT od importu, które zostały opłacone przez podatnika;

3) importu towarów rozliczanego zgodnie z art. 33a ustawy o VAT, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, świadczenia usług, dla którego podatnikiem jest ich usługobiorca, lub dostawy towarów, dla której podatnikiem jest nabywca, jeżeli w deklaracji podatkowej została wykazana kwota podatku należnego od tych transakcji.

Pełna zapłata także za poprzednie okresy

Pojawia się tutaj wątpliwość, czy chodzi o uregulowanie całej kwoty podatku naliczonego (łącznie z przeniesieniami z poprzednich okresów rozliczeniowych) czy wyłącznie kwoty z okresu rozliczeniowego, w którym podatnik występuje o zwrot.

Zgodnie z utrwaloną praktyką sądów administracyjnych konieczne jest spełnienie warunku zaspokojenia roszczeń wierzyciela w odniesieniu do pełnej kwoty podatku naliczonego również z poprzednich okresów rozliczeniowych wykazanych jako kwota do zwrotu w bieżącym okresie. Jak orzekł NSA w wyroku z 11 marca 2013 r. wydanym w składzie siedmiu sędziów (I FPS 5/12): „rezultatem wykładni językowej oraz systemowej wewnętrznej jest wniosek, że przewidziany w art. 87 ust. 6 pkt 1 u.p.t.u. warunek przyśpieszonego zwrotu podatku dotyczy konieczności zapłaty w całości wszystkich należności z faktur, które wpływały na wysokość nadwyżki podatku naliczonego nad podatkiem należnym, wykazanym w deklaracji rozliczeniowej, bez względu na to, którego okresu rozliczeniowego one dotyczą. (...). Przyjęcie interpretacji, że wystarczy zapłata należności za faktury dotyczące danego okresu rozliczeniowego, w istocie mogłaby zniweczyć cel tej regulacji. Dotyczy to sytuacji, gdy przeważająca część różnicy podatku podlegająca zwrotowi byłaby konsekwencją przeniesienia nadwyżki z poprzedniego okresu rozliczeniowego. W takiej sytuacji wymóg zapłaty należności tylko z faktur za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja, nie realizowałby celu tego unormowania".

Od kiedy liczyć

Termin zwrotu podatku należy liczyć od daty fizycznego otrzymania (wpływu) deklaracji przez urząd skarbowy. Termin nadania w urzędzie pocztowym ma znaczenie jedynie dla celów zachowania terminu złożenia samej deklaracji (co do zasady do 25. dnia po zakończeniu okresu rozliczeniowego). Jednocześnie złożenie korekty deklaracji z wykazanym podatkiem do zwrotu oznacza wycofanie poprzedniej deklaracji. W takim przypadku bieg terminu zwrotu ulega przerwaniu i zaczyna biec od nowa.

Bez dodatkowych wymogów

Zwrot nadwyżki podatku naliczonego w ciągu 60 dni jest podstawowym terminem zwrotu podatku. Przy czym ma on co do zasady zastosowanie wyłącznie w przypadku wykazania kwoty podatku należnego (sprzedaży opodatkowanej VAT). Ustawa o VAT nie przewiduje dodatkowych warunków ani obostrzeń w zakresie możliwości zwrotu w terminie 60 dni. Tutaj również podatnik ma pełną swobodę, tzn. może wykazać część podatku do zwrotu w terminie 60 dni oraz część nadwyżki podatku przenieść na następny okres rozliczeniowy. W odniesieniu do zwrotu podatniku w tym terminie nie jest wymagany żaden dodatkowy wniosek lub oświadczenie. Wystarczające jest zaznaczenie w odpowiedniej pozycji deklaracji „kwota podatku do zwrotu" oraz wpisanie żądanej kwoty w pozycji odnoszącej się do terminu 60 dni.

Trzeba czekać prawie pół roku

Gdy podatnik nie przeprowadza w danym okresie rozliczeniowym żadnej czynności podlegającej opodatkowaniu VAT (i nie wykazuje w związku z tym sprzedaży opodatkowanej), ma prawo do zwrotu kwoty podatku naliczonego w terminie 180 dni od dnia złożenia deklaracji podatkowej w urzędzie skarbowym. Na mocy art. 87 ust. 5a ustawy o VAT podatnik może otrzymać zwrot kwoty podatku naliczonego (przy braku kwot podatku należnego) pod warunkiem złożenia umotywowanego wniosku. Termin ten nie może ulec wydłużeniu w ramach czynności sprawdzających czy kontroli podatkowej.

Jednocześnie ustawa o VAT wprowadza możliwość zwrotu podatku w terminie 60 dni, pod warunkiem że podatnik złoży zabezpieczenie majątkowe.

Alternatywnie, jeżeli w okresie rozliczeniowym podatnik nie wykonywał czynności opodatkowanych na terytorium kraju oraz nie wykonywał czynności poza terytorium kraju, to kwota podatku naliczonego może zostać przeniesiona na następny okres rozliczeniowy (art. 86 ust. 19 ustawy o VAT). Przeniesienie kwoty podatku na następny okres rozliczeniowy nie jest ograniczone czasowo ani formalnie.

Wystarczy zwykłe pismo

Przepisy podatkowe nie wskazują, co należy rozumieć przez umotywowany wniosek podatnika. W praktyce wystarczy standardowe pismo podatnika z powołaniem podstawy prawnej (art. 87 ust. 5a ustawy o VAT) i z wnioskiem o zwrot podatku na rachunek bankowy w terminie 180 dni. W tym przypadku wystarczy wskazanie, że podatnik spełnia warunki do otrzymania zwrotu w ustawowym terminie (tj. w okresie rozliczeniowym, w którym wykazywana jest kwota podatku do zwrotu, nie została wykonana żadna czynność podlegająca opodatkowaniu VAT). „Motywy" złożenia wniosku nie podlegają ocenie ze strony organu podatkowego. Jedynym motywem takiego wniosku jest chęć uzyskania przez podatnika bezpośredniego zwrotu nadwyżki kwoty podatku naliczonego na rachunek bankowy podatnika.

W deklaracji VAT konieczne jest zaznaczenie:

- poz. 61 – potwierdzenie złożenia wniosku oraz

- poz. 51 (zwrot na rachunek) i poz. 54 (kwota do zwrotu w terminie 180 dni).

Ustawa o VAT nie wprowadza w tym zakresie żadnych dodatkowych wymogów formalnych >patrz ramka. W praktyce część organów wprowadziła własne sformalizowane wzory wniosków o zwrot VAT w terminie 180 dni. Podatnik nie ma jednak obowiązku posługiwania się nimi. Dla celów zwrotu może złożyć własny wniosek, co nie wpływa na zasadność zwrotu, na termin zwrotu czy na wstrzymanie zwrotu przez urząd skarbowy.

Zabezpieczenie majątkowe

Instytucja zabezpieczenia majątkowego odnoszącego się do zwrotu VAT została wprowadzona 1 grudnia 2008 r. Ustawa o VAT przewiduje kilka sposobów złożenia takiego zabezpieczenia. Są to:

1) gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa,

2) poręczenie banku;

3) weksel z poręczeniem wekslowym banku,

4) czek potwierdzony przez krajowy bank wystawcy czeku,

5) papier wartościowy na okaziciela, bankowy papier wartościowy i list zastawny o określonym terminie wykupu.

Zabezpieczenie majątkowe dotyczące zwrotu podatku w wysokości nie większej niż równowartość 1000 euro może być złożone w formie weksla (art. 87 ust. 4b ustawy o VAT). Przy czym w tym zakresie ustawa wprowadza szczególny sposób przeliczenia euro na złote – według średniego kursu NBP na ostatni dzień roboczy okresu rozliczeniowego, którego dotyczy zwrot podatku, w zaokrągleniu do pełnych złotych. Podatnik ma pełną swobodę w zakresie wyboru formy zabezpieczenia.

Odmowa, zwolnienie i zatrzymanie

W myśl art. 87 ust. 4d ustawy o VAT naczelnik urzędu skarbowego odmawia przyjęcia zabezpieczenia po stwierdzeniu, że złożone zabezpieczenie nie zapewni pokrycia w całości wypłacanej kwoty zwrotu podatku naliczonego lub nie zapewni w sposób pełny pokrycia w terminie wypłacanej kwoty zwrotu – w przypadku zabezpieczenia z określonym terminem ważności.

Zabezpieczenie majątkowe zostaje zwolnione w następnym dniu po dniu:

- zakończenia przez urząd skarbowy weryfikacji zasadności zwrotu;

- w którym upłynęło 180 dni od dnia złożenia deklaracji podatkowej, w której była wykazana kwota zwrotu podatku – w przypadku gdy podatnik niemający sprzedaży opodatkowanej wystąpił o przyśpieszony zwrot podatku w terminie 60 dni (art. 87 ust. 4e ustawy).

Natomiast zatrzymanie kwoty zabezpieczenia stosuje się – zgodnie z art. 87 ust. 4f ustawy o VAT – w następujących przypadkach:

- wszczęcie postępowania podatkowego w zakresie rozliczenia, którego dotyczy zabezpieczenie (do czasu zakończenia tego postępowania), lub kontroli podatkowej (do upływu terminu trzech miesięcy od dnia zakończenia kontroli, jeżeli w tym terminie nie wszczęto postępowania podatkowego);

- wszczęcia postępowania kontrolnego przez organ kontroli skarbowej (do czasu zakończenia tego postępowania);

- w przypadku stwierdzenia, że podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał kwotę zwrotu podatku w kwocie wyższej niż należna i otrzymał zwrot (do czasu uregulowania powstania zaległości podatkowej).

Podjęcie czynności sprawdzających

Jak przewiduje art. 87 ust. 2 zdanie drugie ustawy o VAT, jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego zweryfikowania, to urząd skarbowy może przedłużyć termin zwrotu (ale tylko 60-dniowy albo 25-dniowy) do czasu zakończenia weryfikacji rozliczenia podatnika przeprowadzanego w ramach czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego oraz odpowiednio postępowania organów kontroli skarbowej.

Gdy przeprowadzone przez organ czynności wykażą zasadność zwrotu, urząd skarbowy wypłaca należną kwotę zwrotu wraz z odsetkami za zwłokę w kwocie odpowiadającej opłacie prolongacyjnej stosowanej w przypadku odroczenia płatności podatku lub rozłożenia na raty.

Wniosek o zwrot musi zawierać kilka niezbędnych elementów

Wniosek o zwrot VAT powinien zawierać:

- oznaczenie organu podatkowego;

- dane identyfikacyjne podatnika – nazwisko/nazwa; pierwsze imię/nazwa skrócona; numer NIP;

- adres zamieszkania/siedziby;

- sformułowanie: Proszę o zwrot podatku naliczonego według deklaracji VAT za okres .....w kwocie ..... na podstawie art. 85 ust. 5a ustawy o podatku od towarów i usług. Oświadczam, że w ww. okresie nie wykonywałem czynności opodatkowanych i w związku z tym proszę o zwrot podatku naliczonego w terminie 180 dni od daty złożenia rozliczenia.

- data i podpis podatnika/pełnomocnika podatnika; sformułowanie: Oświadczam, że znane są mi przepisy kodeksu karnego skarbowego o odpowiedzialności za podanie danych niezgodnych z rzeczywistością.

Uwaga! Jeżeli wniosek podpisuje pełnomocnik, to do wniosku należy dołączyć oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa.