Za płatnika uważa się osobę fizyczną, osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, obowiązaną na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia ?i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu (art. 8 ordynacji podatkowej; dalej: o.p.). Na płatniku ciążą więc obowiązki:

Płatnik, który nie wykonuje tych obowiązków, odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany, ale niewpłacony, całym swoim majątkiem. Odpowiedzialność obejmuje również osoby wyznaczone przez płatnika do wykonywania jego obowiązków.

Jakie konsekwencje

W myśl art. 30 § 4 o.p., jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że płatnik nie dopełnił ciążących na nim obowiązków, to organ ten wydaje decyzję o odpowiedzialności podatkowej płatnika, w której określa wysokość należności z tytułu niepobranego lub pobranego, ale niewpłaconego podatku. ?W celu wydania decyzji o odpowiedzialności płatnika niezbędne jest określenie wysokości niepobranego lub niewpłaconego podatku (zaliczki na podatek) przypadającego na konkretnego podatnika.

Przykład

W czerwcu 2013 r. w wyniku kontroli podatkowej w zakresie wywiązywania się zakładu pracy z obowiązku poboru zaliczek, ustalono, że płatnik pobrał ?od wynagrodzeń wypłacanych pracownikom podatek ?w wysokości niższej niż należna. Po zakończeniu kontroli wszczęto postępowanie podatkowe, ?w wyniku którego wydano decyzję o odpowiedzialności zakładu pracy w związku ?z błędnym obliczeniem podatku należnego.

Natomiast jeżeli powstało już zobowiązanie podatkowe, zaś należność (podatek, zaliczkę) uiścił sam podatnik, to nie można dochodzić zapłaty takiego świadczenia od płatnika. Nie można bowiem oczekiwać dwukrotnej zapłaty tego samego podatku (zaliczki na już zapłacony podatek). Zapłata podatku nie jest jednak przeszkodą do wydania przez organ podatkowy decyzji w przedmiocie odpowiedzialności podatkowej płatnika z tytułu niepobrania i niewpłacenia w należnej wysokości podatku lub zaliczek na podatek. Decyzja taka w pierwszej kolejności potwierdza tylko wysokość należności z tytułu niepobranego lub pobranego, a niewpłaconego podatku i jest podstawą do ewentualnego dochodzenia tych należności, ale jedynie ?w sytuacji, gdy nie zostały one wcześniej uiszczone.

Brak winy

Artykuł 30 § 5 o.p. stanowi, że przepisów o odpowiedzialności płatnika nie stosuje się, jeżeli odrębne przepisy stanowią inaczej albo jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika. W tych przypadkach organ podatkowy wydaje decyzję ?o odpowiedzialności podatnika. Przepis ten nie określa rodzaju winy, która uwalniałaby płatnika od odpowiedzialności. Dlatego też, trzeba przyjąć, że uwalnia płatnika od odpowiedzialności zawinienie podatnika w każdej postaci: zarówno wina umyślna w postaci zamiaru bezpośredniego i zamiaru ewentualnego, jak i wina nieumyślna w postaci lekkomyślności albo niedbalstwa. Tym samym płatnik nie ponosi odpowiedzialności, jeśli podatnik przedstawia mu celowo nieprawdziwe okoliczności, ?a także jeśli podatnik nieumyślnie podał inne dane niż istniejące w rzeczywistości. Stanowisko to potwierdzają organy podatkowe. Przykładowo bank nie ponosi odpowiedzialności za niepobrane zaliczki na podatek dochodowy od świadczeń wypłaconych w okresie, gdy nie posiadał wiedzy na temat emerytalno-rentowego charakteru świadczenia, które wpływa na konto klienta banku. Nie ponosi więc odpowiedzialności do dnia, ?w którym o takim charakterze świadczenia poinformował klient, składając stosowne oświadczenie lub przedkładając dokumenty dotyczące tego świadczenia. Stanowisko to potwierdziła Izba Skarbowa ?w Łodzi w piśmie z 22 sierpnia 2012 r. (IPTPB1/415-316/12-2/DS).

Sankcje karne skarbowe

Oprócz odpowiedzialności na podstawie przepisów ordynacji podatkowej płatnik, który nie pobiera podatku albo pobiera go w kwocie niższej niż należna, podlega karze na podstawie art. 78 kodeksu karnego skarbowego (dalej: k.k.s.). Zgodnie z art. 78 k.k.s. płatnik, który nie pobiera podatku albo pobiera go w kwocie niższej od należnej, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie. Jeżeli kwota niepobranego podatku jest małej wartości (czyli wartości, która w czasie popełnienia czynu zabronionego nie przekracza dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia; obecnie jest to 1680 zł brutto, czyli kwota niepobranego podatku nie przekracza 336 000 zł), sprawca podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. Zgodnie z art. 77 k.k.s. karalne jest również niewpłacenie w terminie pobranego przez płatnika podatku na rachunek organu podatkowego.

Trzeba kogoś wskazać

Zgodnie z art. 31 o.p. osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące płatnikami lub inkasentami, są obowiązane wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot, a także zgłosić właściwemu miejscowo organowi podatkowemu imiona, nazwiska i adresy tych osób. Zgłoszenia należy dokonać w terminie wyznaczonym do dokonania pierwszej wpłaty, a w razie zmiany osoby wyznaczonej – w terminie 14 dni od dnia, w którym wyznaczono inną osobę. Osoba wyznaczona do wykonywania czynności związanych z poborem podatków nie jest płatnikiem ani inkasentem (wyrok NSA z 5 października 1994 r., Sa/GD 1726/94).

Odpowiedzialność publicznoprawną za prawidłowy pobór podatków ponosi na ogólnych zasadach płatnik ?i inkasent, którymi na gruncie analizowanego przepisu są osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej. Osoba wyznaczona do poboru podatków ?w przypadku nienależytego wywiązywania się z tych obowiązków podlega odpowiedzialności pracowniczej (pracownik danej jednostki) lub wynikającej z umowy. Dochodzenie ewentualnych roszczeń przez płatnika wobec osoby wyznaczonej, która nie dopełniła obowiązków związanych ?z poborem podatku, może się odbywać na podstawie przepisów kodeksu pracy lub kodeksu cywilnego.

Płatnik lub inkasent, który nie wyznacza w wymaganym terminie osoby, do której obowiązków należy obliczanie ?i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie ich organowi podatkowemu, lub nie zgłasza właściwemu miejscowo organowi podatkowemu wymaganych danych takiej osoby, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe (art. 79 k.k.s.).

Autorka jest konsultantką podatkową w ECDDP Spółka Doradztwa Podatkowego