Rz: Jakie znaczenie ma wyrok szwajcarskiego sądu dla polskich przedsiębiorców?
Krzysztof Jakubowski: Orzeczenie oczywiście odnotowały firmy, które prowadzą działalność w branży opiekuńczej. Jest ono ważne, niemniej nie stanowi żadnego faktycznego przełomu. Dotyczy zupełnie innego otoczenia prawnego, a przede wszystkim zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Natomiast opiekunki i opiekunowie najczęściej wykonują swoje obowiązki na podstawie umowy-zlecenia, a więc stosunku cywilnoprawnego. Zdecydowana większość tych osób pracuje i mieszka u swoich podopiecznych, w prywatnych domach. Przebywa więc w ich otoczeniu praktycznie cały czas. Nie sposób jednoznacznie rozdzielić czasu odpoczynku i czasu wykonywania zlecenia. Zleceniobiorcy samodzielnie wybierają godziny wykonywania pracy, która nie powinna przekraczać określonej liczby w ciągu doby.
A może zobowiązać opiekunów do prowadzenia takiej ewidencji?
Nie można zapominać, że najważniejszą cechą umowy-zlecenia jest samodzielność opiekuna, która jest niezbędna przy wykonywaniu tego typu usług. Nie ma tu pracowniczego podporządkowania. Najważniejsza jest dzienna liczba godzin czy czynności wykonywanych przez opiekuna. Stosowna informacja w tym zakresie zawsze powinna się znaleźć w umowie. Gdyby pozostawić prowadzenie ewidencji czasu realizacji zlecenia tylko osobie je wykonującej, moglibyśmy doprowadzić do sytuacji, gdy opiekun – który w praktyce wcale nie musi być cały czas w pełnej gotowości – zyska pole do roszczeń o zwiększenie wynagrodzenia. W przypadku usług opiekuńczych nie da się bowiem oddzielić czasu prywatnego od gotowości, tworzą one jedność.
W takim razie może warto byłoby płacić za gotowość „ryczałtowo"?
Stoimy na stanowisku, że gotowość do wykonania zlecenia jest wpisana w samą jego istotę. Nie może być zatem w żaden sposób dodatkowo wynagradzana. Umowa cywilnoprawna jasno precyzuje zakres wykonywania zlecenia, wysokość i sposób wynagrodzenia przypadającego za jego wykonanie. Wszystkie te elementy są znane w momencie zawierania umowy czy negocjowania jej warunków.
Jak po zmianach prawnych firmy działające legalnie na rynku kształtują wynagrodzenia swoich opiekunów?
Od początku roku w Niemczech obowiązują przepisy o płacy minimalnej. Dodatkowo obowiązkowo należy opłacać składki od średniego prognozowanego wynagrodzenia w gospodarce. Polskie sądy z ZUS przyjmują, że opiekunów nie można rozliczać tak, jakby przebywali w podróży (czyli zwalniać z oskładkowania diet). Zresztą jeśli chodzi np. o Niemcy, to tamtejsze prawo nie pozwala na wliczanie diet do płacy minimalnej.
—rozm. Joanna Torbé
