Próba nie musi trwać 3 miesiące

Umowa o pracę na okres próbny stanowi odrębny rodzaj umowy o pracę. Może ona poprzedzać zawarcie każdej innej umowy. Angaż próbny ma na celu z jednej strony sprawdzenie przydatności pracownika do pracy, a z drugiej – zapoznanie się przez niego z warunkami pracy przed podjęciem ewentualnej decyzji o dalszym pozostawaniu w zatrudnieniu.

Kodeks pracy określa cztery rodzaje umów o pracę: na czas nieokreślony, na czas określony, na czas wykonywania określonej pracy oraz na zastępstwo. Każdą z nich można poprzedzić umową na okres próbny (art. 25 § 2 k.p.). Wyłączone jest jednak wielokrotne zawieranie umów na czas próby.

Przyjmuje się, że z uwagi ?na wstępny charakter tej umowy, strony mogą ją podpisać tylko raz w celu wzajemnego sprawdzenia swych oczekiwań. Nie dotyczy to jedynie sytuacji, gdy podwładny obejmuje inne stanowisko pracy. Zawarcie drugiej umowy na okres próbny jest bowiem możliwe, aby sprawdzić przydatność pracownika do wykonywania innych niż poprzednio obowiązków. Tak też wskazał Sąd Najwyższy ?w uzasadnieniu wyroku z 4 września 2013 r. (II PK 358/12).

Wcześniejsze rozstanie

Umowa na okres próbny powinna, co do zasady, trwać przez taki okres, na jaki została zawarta. Przy czym w myśl art. 25 § 2 k.p. maksymalnie mogą to być ?3 miesiące.

Możliwe jest wcześniejsze rozwiązanie tej umowy przez strony za wypowiedzeniem, które wynosi odpowiednio do czasu trwania umowy:

- ?3 dni robocze – jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,

- ?1 tydzień – gdy miał on trwać dłużej niż 2 tygodnie,

- ?2 tygodnie – jeśli angaż próbny zawarto na 3 miesiące.

Wskazuje na to art. 34 k.p., który wprowadza zasadę, że im dłuższy jest okres, na jaki zawarto umowę, tym też dłuższy powinien być okres jej wypowiedzenia. Przy czym pod pojęciem dni roboczych, o których mowa w pkt 1 tego przepisu, należy rozumieć wszystkie dni – łącznie z dodatkowo wolnymi od pracy, niebędącymi dniami ustawowo wolnymi.

Pisemna forma

Do wypowiedzenia angażu próbnego mają zastosowanie przepisy ogólne dotyczące rozwiązywania umów o pracę (art. 30 k.p.). Oznacza to, że każda ze stron, która składa oświadczenie o zakończeniu współpracy za wypowiedzeniem, powinna tego dokonać na piśmie (art. 30 § 3 k.p.). Ponadto okres wypowiedzenia obejmujący tydzień albo jego wielokrotność musi kończyć się w sobotę. Zasada ta ma zastosowanie przy rozwiązywaniu umowy próbnej zawartej na czas dłuższy niż 2 tygodnie.

Czas na poszukiwanie

Gdy pracodawca wypowie umowę pracownikowi zatrudnionemu na podstawie angażu próbnego zawartego na 3 miesiące, osoba ta może domagać się udzielenia 2 dni wolnych od pracy na poszukiwanie pracy. Uprawnienie to wynika z art. 37 § 1 k.p., który przewiduje zwolnienie na szukanie zajęcia w czasie wypowiedzenia trwającego co najmniej 2 tygodnie, jeśli dokonał go pracodawca. Za te wolne dni pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Inny rodzaj związania

Umowy o pracę na okres próbny nie należy utożsamiać z tą na czas określony. Choć obie są terminowe, to jednak stanowią dwa odrębne rodzaje umów o pracę. Poza terminologią wskazują na to również inne sposoby wypowiadania każdej z nich oraz ustawowo uregulowany maksymalny czas trwania angażu próbnego. Podobnie wypowiadał się w tym zakresie SN w wyroku z 26 sierpnia 1999 r. (I PKN 215/99), wskazując ponadto, że „jeżeli zostanie ustalone, że strony zawarły umowę o pracę na okres próbny w celu obejścia przepisów prawa, to powoduje to nieważność postanowienia określającego rodzaj umowy. W konsekwencji umowę taką należy uważać za zawartą na czas nieokreślony, chyba że zgodnym zamiarem stron było zawarcie terminowej umowy o pracę". Tak byłoby np. w przypadku, gdyby strony zawarły dwie, następujące po sobie umowy na okres próbny, dotyczące wykonywania tych samych obowiązków. Wówczas tę drugą należałoby zakwalifikować jako umowę na czas nieokreślony lub na czas określony – zależnie od ustalenia zamiaru stron.

Autor jest sędzią ?Sądu Okręgowego w Kielcach

O czym pamiętać

- ?można wypowiedzieć umowę kobiecie ?w ciąży lub na urlopie macierzyńskim oraz ojcu wychowującemu dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego, gdy angaż zawarto na okres próbny nieprzekraczający jednego miesiąca

- ?można zawrzeć drugą umowę na okres próbny z tą samą osobą tylko wtedy, gdy na jej podstawie pracownik ma wykonywać inne obowiązki niż poprzednio

- ?wypowiedzenie umowy próbnej musi zawierać pouczenie o możliwości odwołania się do sądu pracy

- ?firma nie ma obowiązku podawania przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny

Czego unikać

- ?zawierania umów na okres próbny dłuższy niż trzy miesiące

- ?wypowiadania umowy próbnej pracownikowi w wieku przedemerytalnym, pracownikowi przebywającemu ?na urlopie lub w czasie innej ?usprawiedliwionej nieobecności

- ?zaliczania udzielonych dni wolnych ?na szukanie pracy na poczet urlopu wypoczynkowego