Rekompensata lojalnościowa z zaliczką, a czasami bez ZUS

Odszkodowanie antykonkurencyjne dla zleceniobiorcy jest wolne od składek tylko wtedy, gdy przysługuje z racji zakazu obowiązującego po zakończeniu umowy i wypłacamy je byłemu współpracownikowi

Aktualizacja: 03.08.2011 04:48 Publikacja: 03.08.2011 03:00

Rekompensata lojalnościowa z zaliczką, a czasami bez ZUS

Foto: www.sxc.hu

Renata Majewska

- Spółka zatrudnia przedstawicieli handlowych na zlecenie. Z najważniejszymi z nich podpisała umowy o zakazie konkurencji przez dwa lata po zerwaniu współpracy przez którąkolwiek stronę.

Z tytułu zakazu ma im wypłacać odszkodowania po 5000 zł brutto, w pięciu ratach po 1000 zł, przy czym pierwszą po roku zatrudnienia, a pozostałe w miesięcznych odstępach już po jego ustaniu. Czy od takiego odszkodowania trzeba pobrać składki i zaliczkę na podatek dochodowy, czy nie?

– pyta czytelnik.

Podatku dochodowego nie da się w tej sytuacji uniknąć. Jest za to szansa na oszczędności przy składkach na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, co jednak zależy od kilku czynników, m.in. rodzaju opłacanego zakazu i momentu uregulowania pieniędzy. Zacznijmy jednak od początku.

Rywalizacja z byłym szefem

Zatrudniający ma prawo zobowiązać członka załogi do tego, aby nie konkurował z nim przez pewien czas w trakcie umowy ani już po jej zakończeniu. Niemniej przepisy regulują dokładnie wyłącznie zakaz konkurencji wiążący po rozwiązaniu stosunku pracy.

Szefowi wolno w umowie odrębnej od angażu ustalić zakaz konkurencji po ustaniu zatrudnienia, ale tylko z pracownikiem mającym dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić firmę na szkodę (art. 101

kodeksu pracy

Zatrudnionemu przysługuje za to odszkodowanie nie mniejsze niż 25 proc. wynagrodzenia, jakie otrzymał podczas stosunku pracy przez czas obowiązywania zakazu. Dla przykładu: gdy tzw. lojalka wiąże dwa lata, minimalne odszkodowanie z tego tytułu to jedna czwarta poborów, jakie zatrudniony uzyskał przez ostatnie dwa lata wykonywania zadań.

Także dla wykonawcy cywilnego

W regulacjach nie ma nic o nawiązywaniu zakazu konkurencji po ustaniu umowy-zlecenia. Niemniej nie ma przeszkód, aby zleceniodawca zobowiązał takiego wykonawcę w umowie-zleceniu bądź w odrębnych ustaleniach do powstrzymania się od prowadzenia wobec niego konkurencyjnej działalności zarówno podczas trwania współpracy stron, jaki i przez pewien czas po jej zerwaniu. Pozwala na to art. 353

kodeksu cywilnego.

W świetle niego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byle jej treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Klauzula antykonkurencyjna mająca obowiązywać w trakcie zlecenia może mieć charakter nieodpłatny, ale ta wiążąca po zakończeniu umowy musi być odpłatna; inaczej jest nieważna jako niezgodna z zasadami współżycia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z 11 września 2003, III CKN 579/01).

Jednak nie korzystają oni tak jak podwładni z gwarancji otrzymania przynajmniej 25 proc. pensji, jaką dostali w trakcie zatrudnienia przez czas równy okresowi trwania zakazu konkurencji. Zleceniobiorcy możemy więc przyznać znacznie niższą rekompensatę, np. 10 proc. poborów, jakie mu uiściliśmy w ostatnim roku trwania współpracy.

Należności dla ZUS i fiskusa

Od odszkodowania z racji zakazu konkurencji po zerwaniu umowy-zlecenia nie odprowadzamy składek, jeśli regulujemy je już po rozwiązaniu bądź wygaśnięciu takiego kontraktu, czyli byłemu zleceniobiorcy.

Stanowi tak § 2 pkt 26 w związku z § 5 ust. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm., dalej rozporządzenie składkowe).

Niestety, nie zaoszczędzimy w tym wypadku na podatku dochodowym od osób fizycznych. Odszkodowania, w tym konkurencyjne, wynikające z zawartych umów podlegają bowiem w pełni podatkowi dochodowemu od osób fizycznych (art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g ustawy z 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych, DzU z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm. ).

Jednak przychód z działalności osobistej

Istnieją wątpliwości, z jakiego typu przychodami mamy tu do czynienia: z innych źródeł czy z działalności wykonywanej osobiście. A od kwalifikacji do którejś z tych kategorii zależy sposób rozliczeń.

Zaliczając odszkodowanie za zakaz konkurencji po ustaniu umowy-zlecenia do przychodów z innych źródeł, nie pobieramy od niego zaliczek na podatek dochodowy w ciągu roku podatkowego. Beneficjentowi wystawiamy do końca lutego następnego roku PIT-8c, na podstawie którego on sam ujmie te środki w rocznym zeznaniu podatkowym.

Uznając, że rekompensata ta stanowi jednak przychody z działalności wykonywanej osobiście, postępujemy z nią tak jak z innymi zarobkami ze zlecenia, czyli pobieramy zaliczkę, stosujemy koszty uzyskania przychodu 20 proc. pomniejszone o pochodzące od niego składki. W takim wypadku do końca lutego kolejnego roku wykazujemy ją w PIT-11/IFT-1R.

Większość ekspertów uważa odszkodowania antykonkurencyjne przekazane zleceniobiorcy za przychody z działalności wykonywanej osobiście, co potwierdził dodatkowo dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w indywidualnej interpretacji z 2 lipca 2009 (IPPB 4/415-258/09-2/JK).

I taką opcję (przychody z działalności osobistej, a więc z racji umowy-zlecenia, a nie z innych źródeł) przyjmujemy na potrzeby niniejszego artykułu.

Jak to rozliczyć

Reasumując, od pierwszej raty opisanego odszkodowania antykonkurencyjnego w wysokości 1000 zł brutto trzeba pobrać składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i ewentualnie na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Uiszczamy ją bowiem jeszcze aktualnemu zleceniobiorcy, co przesądza o obciążeniu go tymi daninami. Inaczej jest natomiast z pozostałymi czterema transzami odszkodowania wypłacanego po 1000 zł brutto w kolejnych miesiącach po ustaniu zlecenia. Te są zwolnione w całości od składek. Od każdej tury wypłacanej rekompensaty odprowadzamy natomiast zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Przykład

Zakładamy, że umowa-zlecenie osoby opisanej w pytaniu uległa rozwiązaniu 31 lipca 2011.

Pierwszą ratę odszkodowania z racji zakazu konkurencji po ustaniu zatrudnienia dostała 30 lipca 2011 (w miesiącu tym upłynął mu rok zatrudnienia w danej spółce), a kolejne zatrudniający będzie wypłacać w następnych czterech miesiącach po zerwaniu współpracy, czyli po 1000 zł brutto w sierpniu, wrześniu, październiku i listopadzie.

Oprócz tego w lipcu 2011 zleceniobiorca otrzymał ostatnią wypłatę od spółki 3056 zł brutto. Przysługują mu koszty uzyskania przychodu 20 proc., nie składał wniosku o objęcie go wyższą stawką podatkową 32 proc., ale zgłosił się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W lipcu 2011 nigdzie indziej nie pozostawał w zatrudnieniu.

Rozliczenie odszkodowania na liście płac powinno wyglądać tak:

W taki sposób jak na liście płac należy wykazać trzecią, czwartą i piątą ratę odszkodowania z racji zakazu konkurencji po ustaniu umowy-zlecenia.

Trochę teorii, trochę praktyki

Odszkodowanie wypłacone zleceniobiorcy za zakaz konkurencji po ustaniu zatrudnienia należy do przychodów z działalności wykonywanej osobiście, a więc z tytułu umowy-zlecenia (art. 13 pkt 8 ustawy podatkowej).

W związku z tym:

- podlega składkom na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, na FP i FGŚP i ewentualnie na FEP, gdy wypłacamy je w trakcie trwania umowy-zlecenia,

- jest wolne w całości lub w części od wskazanych składek, jeżeli uiszczamy je byłemu zleceniobiorcy, czyli po zakończeniu umowy-zlecenia,

- pozostaje w pełni opodatkowane podatkiem dochodowym jako przychód ze zlecenia.

Pobraną z tej racji zaliczkę na podatek dochodowy odprowadzamy do urzędu skarbowego do 20 dnia następnego miesiąca po miesiącu uregulowania rekompensaty.

Lista płac lipiec 2011

Przychód ogółem (wynagrodzenie brutto)

13056 zł wynagrodzenia

+ 1000 zł pierwszej raty odszkodowania = 4056 zł brutto

Składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika

podstawa wymiaru emerytalna rentowe chorobowa
razem

4056 zł 4056 zł x 9,76 proc. = 395,87 zł 4056 zł x 1,5 proc. = 60,84 zł 4056 zł x 2,45 proc. = 99,37 z
556,08 zł

Składka na ubezpieczenie zdrowotne

podstawa wymiaru pełna składka odliczana z podatku

(4056 zł – 556,08 zł) = 3499,92 zł 3499,92 zł x 9 proc. = 314,99 zł
3499,92 zł x 7,75 proc. = 271,24 zł

Koszty uzyskania przychodu

(4056 zł – 556,08 zł) x 20 proc. = 699,98 z