Kodeks pracy nie zezwala, aby jednocześnie ktoś mógł być właścicielem firmy i jej pracownikiem. Nie wystąpi wtedy bowiem jeden z niezbędnych elementów stosunku pracy: podporządkowanie.
Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się przecież do wykonywania określonego rodzaju pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym (art. 22 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link]). Z kolei pracodawca zobowiązany jest do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Nie jest dopuszczalne zawieranie stosunku pracy między jednoosobową spółką z o.o. a prezesem jednoosobowego zarządu [b](wyrok z 17 grudnia 1996 r., II UKN 37/96)[/b]. To dlatego że ta sama osoba byłaby równocześnie pracodawcą i pracownikiem. Prezes zarządu byłby podporządkowany samemu sobie. Inaczej sprawa wygląda w spółkach z o.o., w których zarząd jest wieloosobowy.
Wówczas spółka jest osobą prawną i samodzielnym podmiotem, a organem uprawnionym do jej reprezentowania jest zarząd spółki. W takim wypadku umowę o pracę ze wspólnikiem lub członkiem zarządu w imieniu spółki może zawrzeć pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników spółki lub rada nadzorcza spółki.
Przy zatrudnianiu wspólnika ważne jest określenie rodzaju wykonywanej pracy na rzecz spółki w ramach stosunku pracy i wskazanie, że jest ona wykonywana pod kierownictwem pracodawcy.
Dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach dotyczących prawa pracy i ubezpieczeń społecznych stwierdza jednoznacznie, że o zakwalifikowaniu zatrudnienia do czynności pracowniczych decydują przepisy charakteryzujące stosunek pracy, a nie przepisy prawa handlowego [b](np. wyroki SN z 18 grudnia 2002 r., I PK 296/02, z 28 lipca 1999 r., I PKN 171/99, z 24 stycznia 2002 r., I PKN 838/00).[/b]
Te kwestie znajdują odzwierciedlenie w sferze ubezpieczeń społecznych.
Bowiem ani właściciel firmy, ani też prezes jednoosobowej spółki z o.o. – zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=333804]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz.1585 ze zm.[/link]) – nie może podlegać ubezpieczeniom społecznym jako pracownik. Jest ubezpieczony wyłącznie jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą.
Wynika z tego, że powszechnie stosowana praktyka zatrudniania udziałowców do pełnienia funkcji członka zarządu, np. prezesa, na podstawie umowy o pracę i opłacania za nich składek na ubezpieczenie społeczne jak za pracowników jest nieprawidłowa. Dlatego też zasadne jest, aby tego rodzaju umowy o pracę uznać za nieważne.