Na każdym, kto prowadzi firmę, ciążą obowiązki wynikające z przepisów prawa antymonopolowego. Dążąc do maksymalizacji zysków, przedsiębiorca powinien mieć świadomość, że nie wszystkie działania podejmowane w tym zakresie są legalne.

Zakazane praktyki

Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej u.o.k.i.k.) za zakazane praktyki uznaje porozumienia zawierane pomiędzy przedsiębiorcami, których celem lub skutkiem jest ograniczenie konkurencji na rynku. Tak może być w szczególności, gdy dwóch lub więcej przedsiębiorców umówi się co do wysokości cen produktów (usług) oferowanych przez nich na rynku. Może to dotyczyć podziału rynku, gdy ci sami przedsiębiorcy ustalą, że nie będą ze sobą konkurować np. w określonych województwach lub częściach miasta.

Nielegalne porozumienia mogą być zawierane zarówno pomiędzy konkurentami (np. dwóch producentów podobnych towarów), jak i firmami ze sobą niekonkurującymi (np. producent i dystrybutorzy jego wyrobów). Udział w nielegalnym porozumieniu, w przypadku jego wykrycia, naraża firmę na dotkliwą sankcję finansową. Zgodnie bowiem z przepisami u.o.k.i.k., może ona wynieść nawet 10 proc. przychodów przedsiębiorcy. Co zatem zrobić, gdy przedsiębiorca jest świadom swojego bezprawnego działania i chciałby się wycofać z porozumienia?

Nawet dwa lata

Oczywiście zawsze może to zrobić. Należy jednak pamiętać o tym, że w myśl art 93 u.o.k.i.k., nie wszczyna się postępowania w sprawie stosowania praktyk ograniczających konkurencję, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynął rok.

Przykład

Przedsiębiorca w 2012 roku przystąpił do zmowy cenowej. Jednak w styczniu 2013 roku uznał, że jest to zbyt ryzykowne, i wycofał się ze współpracy.

Przynajmniej do końca 2014 roku Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (jeżeli dowie się o takim porozumieniu od innej firmy lub jakiejś osoby) będzie miał prawo wszcząć postępowanie i, jeżeli udowodni winę, nałożyć karę finansową, chociaż przedsiębiorca w porozumieniu już nie uczestniczy.

Co może zrobić przedsiębiorca, by uniknąć kary? Wyjściem jest skorzystanie z programu łagodzenia kar, czyli tzw. leniency. Program ten zakłada, że przedsiębiorca, który jako pierwszy ujawni istnienie nielegalnego porozumienia, wskaże jego uczestników i przedstawi dowody na jego funkcjonowanie, może liczyć na złagodzenie kary bądź nawet pełne z niej zwolnienie. Innymi słowy, w zamian za przyznanie się do winy, może liczyć na łagodne potraktowanie przez urząd antymonopolowy.

Nie dla inicjatorów

Z programu leniency ma prawo skorzystać tylko ten przedsiębiorca, który nie był inicjatorem porozumienia ani nie nakłaniał innych firm do przystąpienia do niego. To pierwszy warunek, który trzeba spełnić. Poza tym najpóźniej w dniu złożenia zawiadomienia lub dostarczenia dowodów na jego istnienie firma musi się z niego wycofać. I wreszcie skorzystanie z niego wymaga pełnej współpracy z urzędem antymonopolowym. Nie wystarczy zatem przekazanie samej informacji o istnieniu porozumienia, ale trzeba je dokładnie opisać.

Wskazówki w tym zakresie daje rozporządzenie w sprawie trybu postępowania w przypadku wystąpienia przedsiębiorców do prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenie. Zgodnie z nim, opis porozumienia powinien zawierać wskazanie:

- przedsiębiorców, którzy zawarli porozumienie (nazwa, siedziba, adres),

- produktów lub usług, których dotyczy (dotyczyło) porozumienie,

- terytorium objętego porozumieniem,

- celu porozumienia (np. ustalenie minimalnych cen odsprzedaży, podział rynku),

- okoliczności zawarcia porozumienia (czyli jak doszło do zawarcia porozumienia, z czyjej inicjatywy),

- ról poszczególnych uczestników w porozumieniu (wnioskodawca powinien w szczególności wskazać, kto był inicjatorem porozumienia i nakłaniał innych przedsiębiorców do zawarcia porozumienia),

- czasu trwania porozumienia,

- czy wniosek został złożony również do organów ochrony konkurencji innych państw UE lub Komisji Europejskiej (jeżeli tak, konieczne jest wskazanie organu ochrony konkurencji, do którego wniosek został złożony i daty złożenia wniosku),

- jak porozumienie funkcjonowało, w tym w szczególności terminy, miejsca, treść i częstotliwość spotkań uczestników porozumienia,

- nazwisk i stanowisk służbowych osób pełniących znaczące (kluczowe) funkcje w porozumieniu (dla wszystkich przedsiębiorców uczestniczących w porozumieniu). Wnioskodawca powinien także wskazać dane tych osób, umożliwiające ich prawidłowe wezwanie (np. adres, miejsca zatrudnienia) oraz wyjaśnić, czy osoby te są nadal pracownikami przedsiębiorcy biorącego udział w porozumieniu.

Do wniosku należy dołączyć oświadczenia:

- o zaprzestaniu uczestnictwa w zakazanym porozumieniu określające termin zaprzestania,

- o tym, że przedsiębiorca nie był inicjatorem porozumienia i nie nakłaniał innych przedsiębiorców do uczestnictwa w porozumieniu.

Przedsiębiorca powinien także dostarczyć odpowiednie dowody na poparcie stawianych twierdzeń. Mogą to być np. protokoły spotkań, wydruki korespondencji elektronicznej, cenniki stosowane przez przedsiębiorców wskazujące na jednolite stawki. Każdy z przedkładanych przez przedsiębiorcę dowodów, o ile nie jest oryginałem, powinien być poświadczony przez organ administracji publicznej, notariusza, adwokata, radcę prawnego lub upoważnionego pracownika przedsiębiorcy.

Jak wystąpić o ochronę

Aby skorzystać z programu leniency, należy:

1. Sprawdzić, czy firma kwalifikuje się do programu (art. 109 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów)

2. Przygotować wniosek zgodnie z wytycznymi (§3 rozporządzenia Rady Ministrów  -patrz podstawa prawna)

3. Wybrać lub uzgodnić z urzędem antymonopolowym sposób złożenia wniosku (pisemnie, ustnie do protokołu)

4. W pełni współpracować z urzędem na dalszym etapie postępowania, niezwłocznie odpowiadając na wszelkie pytania i dostarczając dodatkowe dokumenty, jeżeli byłaby taka potrzeba.

Metody złożenia wniosku

Wniosek o odstąpienie od wymierzenia lub obniżenie kary pieniężnej może zostać:

- złożony pisemnie bezpośrednio do Departamentu Ochrony Konkurencji p. 552 (UOKiK, pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa),

- wysłany drogą elektroniczną na adres: leniency@uokik.gov.pl,

wysłany faksem na nr 22 826 10 33

- wysłany za pośrednictwem poczty na wyżej wskazany adres (chociaż, jak można przeczytać w wyjaśnieniach urzędu, nie jest to sposób preferowany).

- złożony ustnie do protokołu sporządzanego przez pracownika urzędu (nawet w chwili podjęcia kontroli u przedsiębiorcy).

W przypadku wybrania drogi elektronicznej (e-mail lub faks), przedsiębiorca musi pamiętać o tym, że po wysłaniu wniosku w ten sposób ma trzy dni na dostarczenie oryginału do urzędu (zastrzeżenie to nie dotyczy wniosków składanych drogą elektroniczną zawierających podpis elektroniczny). ->dlaczego warto się przyznać

Na pełne zwolnienie z kary finansowej może liczyć tylko ten przedsiębiorca, który jako pierwszy zawiadomi urząd o nielegalnym porozumieniu i dostarczy dowody na jego istnienie. Jednak pozostałe firmy, o ile nie były inicjatorami zmowy i nie nakłaniały innych przedsiębiorców do udziału w nim, nie są na straconej pozycji. Mają bowiem prawo wystąpić o złagodzenie kary. Druga w kolejności firma, która z własnej inicjatywy przedstawi dowody na istnienie porozumienia może liczyć na redukcję kary o 50 proc. (czyli wobec niej wyniesie ona maksymalnie 5 proc. jej przychodów).

Trzecia, która przyzna się do udziału w porozumieniu, zaprzestanie tej działalności i rozpocznie współpracę z urzędu może liczyć na 30 proc. redukcję maksymalnej kary (7proc. przychodu). Każdy kolejny przedsiębiorca, który postąpi w taki sam sposób, może oczekiwać obniżenia kary o 20 proc. (8 proc. przychodu). Jednak uzyskanie zwolnienia będzie coraz trudniejsze, zważywszy na to, że urząd ocenia za każdym razem jakość dowodów dostarczanych przez przedsiębiorców i czy są to nowe (przydatne w wyjaśnieniu sprawy) informacje dla urzędu.

Podstawa prawna:

podstawa prawna:Ustawa z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (DzU z 2007r. nr 50, poz. 331 ze zm.)

Rozporządzenie Rady Ministrów z 26 stycznia 2009 r. w sprawie trybu postępowania w przypadku wystąpienia przedsiębiorców do prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenie (DzU z 2009 r. nr 20 poz. 109)