Firma może zaakceptować tylko znikome zagrożenie niebezpiecznego produktu

Decyzje zakupu konkretnego towaru można podejmować w oparciu o kryterium ceny, jakości i wielu innych czynników. Rolą ustawodawcy jest natomiast to, aby oferowane produkty były bezpieczne. Dlatego ustawodawca nałożył na producentów i dystrybutorów obowiązki związane z bezpieczeństwem produktów.

Prowadząc jakąkolwiek działalność produkcyjną lub dystrybucyjną warto znać przepisy ustawy z 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (dalej: ustawa), tym bardziej że ich przekroczenie jest zagrożone poważnymi sankcjami finansowymi.

Wymagania ogólne

Przede wszystkim trzeba zaznaczyć, że w rozumieniu ustawy produktem jest rzecz ruchoma nowa lub używana, naprawiana lub regenerowana przeznaczona do użytku konsumentów lub co do której istnieje prawdopodobieństwo, że może być używana przez konsumentów, nawet jeżeli nie była dla nich przeznaczona.

Widzimy więc wyraźnie, że definicja ma charakter bardzo szeroki i jest mocno ukierunkowana na ochronę konsumentów. Cel ustawodawcy wydaje się więc jasny – zapewnienie bezpieczeństwa konsumentów, nawet wtedy gdy istnieje choćby niewielka szansa na to, że dany produkt będzie przez nich używany.

Zgodnie z ustawą produkt bezpieczny to taki, który w zwykłych lub w innych, dających się w sposób uzasadniony przewidzieć, warunkach jego używania, z uwzględnieniem czasu korzystania z produktu, a także w zależności od rodzaju produktu, sposobu uruchomienia oraz wymogów instalacji i konserwacji, nie stwarza żadnego zagrożenia dla konsumentów. Produkt jest bezpieczny także wtedy, gdy stwarza znikome zagrożenie, dające się pogodzić z jego zwykłym używaniem i uwzględniające wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony zdrowia i życia ludzkiego.

Oczywiście mamy w tym kontekście do czynienia z szeregiem przesłanek niedookreślonych. Dlatego ustawodawca dookreślił, że przy ocenie bezpieczeństwa produktu uwzględnia się:

Zagrożenie produktem musi mieć charakter nie tylko potencjalny, ale także realny

- cechy produktu, w tym jego skład, opakowanie, instrukcję montażu i uruchomienia, a także – biorąc pod uwagę rodzaj produktu – instrukcję instalacji i konserwacji;

- oddziaływanie na inne produkty, jeżeli można w sposób uzasadniony przewidzieć, że będzie używany łącznie z innymi produktami;

- wygląd produktu, jego oznakowanie, ostrzeżenia i instrukcje dotyczące jego użytkowania i postępowania z produktem zużytym oraz wszelkie inne udostępniane konsumentowi wskazówki lub informacje dotyczące produktu;

- kategorie konsumentów narażonych na niebezpieczeństwo w związku z używaniem produktu, w szczególności dzieci i osoby starsze.

Warto przytoczyć wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 29 września 2011 r. (sygn. II GSK 882/10). Zgodnie z nim produkty będące imitacjami środków spożywczych stanowią zagrożenie dla konsumentów przez to, że ich wygląd wskazuje na inne niż rzeczywiste przeznaczenie tylko wówczas, gdy próba ich konsumpcji może powodować zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi.

Jednak samo podobieństwo do środka spożywczego nie stanowi przesłanki uznania danego produktu za niebezpieczny. Linia orzecznicza idzie więc w kierunku uznania produktu za niebezpieczny wtedy, gdy zagrożenie ma charakter nie tylko potencjalny, ale także realny.

Zgodnie z ustawą produkt nie jest niebezpieczny tylko dlatego, że istnieje możliwość osiągnięcia wyższego poziomu bezpieczeństwa lub dostępne są inne produkty stwarzające mniejsze zagrożenie dla konsumentów.

Uwaga!

W przypadku gdy nie ma szczegółowych przepisów unijnych dotyczących bezpieczeństwa określonego produktu, produkt wprowadzony na rynek polski uznaje się za bezpieczny, jeżeli spełnia określone odrębnymi przepisami polskimi szczegółowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa produktów.

Obowiązki producentów i dystrybutorów

Generalnym obowiązkiem producentów jest wprowadzanie na rynek wyłącznie produktów bezpiecznych. Ponadto w zakresie prowadzonej działalności są oni zobowiązani dostarczać konsumentom informacji o produktach w języku polskim. Muszą one umożliwić konsumentom ocenę zagrożeń związanych z produktem w czasie zwykłego lub możliwego do przewidzenia okresu jego używania, jeżeli takie zagrożenia nie są, przy braku odpowiedniego ostrzeżenia, natychmiast zauważalne. Kolejne obowiązki informacyjne dotyczą możliwości przeciwdziałania tym zagrożeniom.

Uwaga!

Dostarczenie konsumentom odpowiedniego ostrzeżenia o zagrożeniach związanych z produktem nie zwalnia producentów i dystrybutorów z innych obowiązków określonych w ustawie.

Producent, zachowując należytą staranność w zakresie prowadzonej działalności, jest zobowiązany podejmować działania odpowiednie do właściwości dostarczanego produktu. Po pierwsze mają one umożliwiać uzyskiwanie przez producenta wiedzy o zagrożeniach, które produkt może stwarzać. Po drugie mają prowadzić do uniknięcia zagrożeń, w tym – o ile jest to niezbędne – umożliwiać wycofanie produktu z rynku, właściwe i skuteczne ostrzeganie konsumentów lub wycofanie produktu od konsumentów.

Ustawodawca doprecyzował, że działania te w szczególności mogą polegać na:

- umieszczeniu na produkcie lub jego opakowaniu nazwy i adresu producenta oraz oznaczenia identyfikującego produkt lub, w razie potrzeby, partię produktu, chyba że nieumieszczenie takich informacji jest uzasadnione;

- przeprowadzaniu badań próbek wprowadzonych na rynek produktów, analizowaniu skarg konsumentów oraz, w miarę potrzeby, prowadzeniu rejestru tych skarg oraz bieżącym informowaniu dystrybutorów o prowadzonej w ten sposób kontroli.

Dystrybutor jest zobowiązany działać z należytą starannością w celu zapewnienia bezpieczeństwa produktów, w szczególności przez niedostarczanie produktów, o których wie lub o których, zgodnie z posiadanymi informacjami i doświadczeniem zawodowym, powinien wiedzieć, że nie spełniają wymagań bezpieczeństwa. Ponadto musi uczestniczyć w monitorowaniu bezpieczeństwa produktów wprowadzonych na rynek.

W szczególności jest zobowiązany przyjmować od konsumentów informacje o zagrożeniach powodowanych przez produkty i przekazywać je niezwłocznie producentom, organowi nadzoru oraz wojewódzkiemu inspektorowi Inspekcji Handlowej, a także przechowywać i niezwłocznie udostępniać na żądanie organu nadzoru i wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej dokumentację niezbędną do ustalenia pochodzenia produktów.

Producenci i dystrybutorzy, w zakresie prowadzonej działalności, są zobowiązani współpracować z organem nadzoru i wojewódzkim inspektorem Inspekcji Handlowej w celu uniknięcia lub eliminacji zagrożeń stwarzanych przez produkty przez nich dostarczane lub udostępniane.

W przypadku uzyskania informacji, że wprowadzony na rynek produkt nie jest bezpieczny, są zobowiązani powiadomić o tym niezwłocznie organ nadzoru. Wzór takiego powiadomienia i przypadki, w których jego złożenie nie jest konieczne, określa rozporządzenie Rady Ministrów z 26 kwietnia 2005 r. w sprawie wzoru powiadomienia o produkcie, który nie jest bezpieczny.

Jaki nadzór i jakie kary

Organem sprawującym nadzór nad ogólnym bezpieczeństwem produktów w zakresie określonym ustawą jest prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Kontrola produktów w zakresie spełniania ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa jest wykonywana przez wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej. W jej toku organ może żądać wszelkich informacji niezbędnych do stwierdzenia, czy produkt jest bezpieczny, sprawdzać, w ramach posiadanych uprawnień, bezpieczeństwo wprowadzonych na rynek produktów, aż do ostatniego etapu ich używania.

Co może prezes

W przypadku stwierdzenia, że produkt może stwarzać zagrożenie w określonych warunkach, organ nadzoru może, w drodze decyzji:

- żądać oznakowania produktu odpowiednimi, wyraźnie i zrozumiale sformułowanymi w języku polskim ostrzeżeniami o zagrożeniach, jakie produkt może stwarzać;

- uzależnić wprowadzanie produktu na rynek od wcześniejszego spełnienia ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa.

W przypadku stwierdzenia, że produkt może stwarzać zagrożenie dla określonych kategorii konsumentów, organ nadzoru może, w drodze decyzji:

- nakazać ostrzeżenie tych konsumentów lub powiadomienie opinii publicznej o zagrożeniu, określając termin i formę ostrzeżenia lub powiadomienia.

W przypadku stwierdzenia, że produkt nie jest bezpieczny, organ nadzoru w drodze decyzji, w przypadku produktów, które nie zostały wprowadzone na rynek:

- nakazuje wyeliminowanie zagrożeń stwarzanych przez produkt,

- zakazuje wprowadzania produktu na rynek i nakazuje podjęcie czynności niezbędnych do zapewnienia przestrzegania tego nakazu;

W przypadku produktów wprowadzonych na rynek organ nadzoru nakazuje:

- wyeliminowanie zagrożeń stwarzanych przez produkt,

- natychmiastowe wycofanie produktu z rynku,

- ostrzeżenie konsumentów, określając termin i formę ostrzeżenia,

- wycofanie produktu od konsumentów i jego zniszczenie.

Wycofanie produktu z rynku polega na odebraniu przez producenta wszystkich egzemplarzy produktu od dystrybutorów oraz zakazaniu prezentowania i oferowania przez dystrybutorów takiego produktu konsumentom. Jeżeli organ nadzoru nakazuje wycofanie produktu od konsumentów, producent jest obowiązany odebrać produkt dostarczony przez konsumentów i zwrócić kwotę, za jaką produkt został nabyty, bez względu na stopień zużycia produktu.

Sankcje aż do 100 tys. zł

Organ nadzoru może, w drodze decyzji, nałożyć na producenta lub dystrybutora karę pieniężną w wysokości do 100 tys. zł za:

- niepowiadomienie organu nadzoru o tym, że na rynek wprowadzono produkt, który nie jest bezpieczny,

- nieudzielenie informacji niezbędnych do stwierdzenia, czy produkt jest bezpieczny lub udzielenie informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd,

- wprowadzenie na rynek produktu umieszczonego w rejestrze produktów niebezpiecznych.

Tylko producentowi grozi kara w wysokości do 100 tys. zł za:

- niewykonanie obowiązków określonych w art. 10 ust. 2 ustawy,

- wprowadzenie na rynek produktu niespełniającego wymagań bezpieczeństwa.

Dystrybutorowi grozi kara w wysokości do 100 tys. zł za:

- dostarczanie produktów, o których wie, lub o których, zgodnie z posiadanymi informacjami i doświadczeniem zawodowym powinien wiedzieć, że nie spełniają wymagań bezpieczeństwa;

- nieprzekazanie producentom, organowi nadzoru oraz wojewódzkiemu inspektorowi Inspekcji Handlowej informacji przekazywanych przez konsumentów o zagrożeniach powodowanych przez produkty;

- nieprzedstawienie organowi nadzoru lub wojewódzkiemu inspektorowi Inspekcji Handlowej dokumentacji niezbędnej do ustalenia pochodzenia produktu.

Wysokość kary pieniężnej ustala się, uwzględniając stopień oraz okoliczności naruszenia obowiązków. Jest ona uiszczana w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się decyzji organu nadzoru. Ewentualna egzekucja następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Komentuje Piotr Rogowiecki, ekspert Pracodawcy RP

Wydaje się, że w świadomości społecznej wiedza o prawnych aspektach bezpieczeństwa produktów nadal jest niewielka.

Nie zmienia to faktu, że przedsiębiorcy mogą słono zapłacić za niedociągnięcia w zapewnieniu bezpieczeństwa swoich towarów.

Dlatego warto nawet, o ile to możliwe, przekazać konkretnemu pracownikowi „pilnowanie spraw" związanych z bezpieczeństwem konsumenta.