W polskim systemie prawnym istnieje kilka systemów orzekania. Wiąże się to z tym, że w obiegu funkcjonują orzeczenia różnych instytucji. Nie każde z nich kwalifikuje jednak osobę je posiadającą do grona niepełnosprawnych. Wtedy pracodawca nie ma co liczyć na dofinansowanie kosztów zatrudnienia takiej osoby.
Ważne definicje
Szczegółowe uregulowania dotyczące orzecznictwa o niepełnosprawności znajdują się w ustawie z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.; – dalej: ustawa o rehabilitacji).
Zawarta w niej ogólna definicja niepełnosprawności wskazuje, że oznacza ona trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego bądź długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy (art. 2 pkt 10 ustawy o rehabilitacji). Osobą niepełnosprawną jest natomiast taka, której niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem:
- o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności lub
- o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów, albo
- o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16. roku życia.
Zatem status osoby niepełnosprawnej jest równoznaczny z uzyskaniem jednego z takich orzeczeń.
Od lekkiej do znacznej
Ustawa o rehabilitacji wymienia trzy stopnie niepełnosprawności – lekki, umiarkowany i znaczny. Zaliczenie do jednego z nich zależy od naruszenia sprawności organizmu, zdolności do samodzielnej egzystencji i konieczności pomocy lub opieki ze strony innych osób.
O najwyższym, znacznym stopniu niepełnosprawności orzeka się w stosunku do osoby, która jest niezdolna do pracy (poza taką w warunkach pracy chronionej), a w celu pełnienia ról społecznych wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób z uwagi na niezdolność do samodzielnej egzystencji.
Gdy występują te czynniki, ale naruszenie organizmu jest mniejsze i dana osoba wymaga czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych, uznaje się ją za niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym.
Natomiast do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę, u której naruszenie sprawności organizmu spowodowało w istotny sposób obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu z możliwościami, jakie ma ktoś o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną.
Stopień ten orzeka się również w stosunku do osób, u których naruszenie organizmu spowodowało ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, ale dają się one kompensować z pomocą wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
