Jednocześnie takie działania są niedopuszczalne – prace na wysokości traktowane są jako szczególnie niebezpieczne.
Metr to wysoko
Podstawowe zasady dotyczące pracy na wysokości zawarte są w rozporządzeniu o ogólnych przepisach bhp. Zgodnie z nim praca wykonywana już metr nad powierzchnią gruntu lub podłogi to praca na wysokości. Inaczej jest wtedy, gdy ta powierzchnia
• osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi lub oszklonymi ścianami albo
• wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.
Jeżeli pracownicy mają przebywać w miejscach wyniesionych metr lub więcej ponad podłogę (lub inną powierzchnię), to trzeba zainstalować balustrady ochronne.
Konkretnie balustrada składa się z poręczy ochronnej na wysokości 1,1 m, deski krawężnikowej o wysokości 15 cm i wypełnienia pomiędzy poręczą a deską. Może to być dodatkowa poprzeczka.
Alternatywą jest wypełnienie tej przestrzeni w inny sposób, uniemożliwiający wypadnięcie osób. Ale inspektorzy zakwestionują konstrukcję, gdy będzie to byle jak przyczepiona płyta pilśniowa, która pozornie lepiej wypełnia przestrzeń niż tylko jedna deska między górną krawędzią bariery a krawężnikiem. Balustrad nie należy stosować na rampach przeładunkowych.
Przy pracach na wysokości ponad 2 m trzeba dodatkowo zapewnić bezpieczne dojścia do stanowisk pracy i stabilność rusztowań. Należy też dokładnie sprawdzać stan techniczny elementów konstrukcji lub urządzeń służących do montowania linek bezpieczeństwa. Trzeba też dopilnować, żeby pracownicy stosowali zabezpieczenia (szelki bezpieczeństwa z linką lub pasem biodrowym).
Paragraf na szczeble
Są też szczególne przepisy, m.in. dla drabin. Nie wolno ich np. stawiać przed zamkniętymi drzwiami (chyba że zamknie się je na klucz od strony, z której stoi drabina). Jeśli takie urządzenie ma więcej niż 4 m, musi je przenosić więcej niż jedna osoba. Prace malarskie z niego wolno wykonywać tylko do wysokości 4 m.
Bezwzględnie zakazane jest natomiast korzystanie z tzw. drabin przystawnych (dostawianych np. do ściany) przy pracach murarskich i tynkarskich.
Roboty ciesielskie z drabin są dopuszczalne, ale tylko do wysokości 3 m. Jeśli korzystamy z urządzenia przystawnego, to powinno ono wystawać nad powierzchnię, do której prowadzi, przynajmniej 1 m, a kąt nachylenia musi wynosić 75°.
Wymagania bezpieczeństwa przy stosowaniu drabin zostały także określone w rozporządzeniu ministra gospodarki z 30 października 2002 w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (DzU nr 191, poz. 1596 ze zm.), w którym zaliczono drabiny jako sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości – do maszyn.
Zgodnie z nim drabiny muszą spełniać jedynie minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. To m.in. oznacza, że:
• muszą być tak ustawione, aby zapewnić ich stateczność w trakcie użytkowania;
• drabiny przenośne muszą opierać się na stabilnym, trwałym, mającym odpowiednie wymiary, nieruchomym podłożu w taki sposób, aby szczeble pozostawały w pozycji poziomej; trzeba je też zabezpieczyć przed przemieszczaniem;
• drabiny zawieszane muszą być zaczepione w bezpieczny sposób, tak aby zapobiec ich przemieszczaniu lub bujaniu (z wyjątkiem drabin linowych);
• drabiny używane jako tzw. środki dostępu muszą być wystarczająco długie, tak aby wystawały ponad platformę, do której pracownik zamierza się dostać (chyba że zastosowano inne środki zapewniające pewny uchwyt);
• drabiny wieloczęściowe łączone lub wysuwane muszą być używane w taki sposób, aby poszczególne ich części nie przemieszczały się względem siebie;
• drabiny przejezdne przed użyciem muszą zostać prawidłowo unieruchomione;
• przenośne drabiny muszą być zabezpieczone za pomocą urządzeń przeciwpoślizgowych.
Są też zasady mówiące, jak należy używać drabin:
• pracownik przez cały czas musi mieć możliwość bezpiecznego uchwycenia poręczy i dodatkowo wsparcie innych osób,
• jeśli ładunek ma zostać ręcznie przeniesiony tą droga, nie może to przeszkadzać w bezpiecznym trzymaniu się poręczy.
Drabin nie wolno malować farbami kryjącymi, bowiem może to zasłonić ewentualne pęknięcia czy sęki.
Każdy rodzaj drabin i rusztowań powinien mieć opracowaną i udostępnioną pracownikom instrukcję bezpiecznej obsługi i konserwacji. Na ogół przygotowuje ją pracodawca na podstawie dokumentacji sporządzonej w języku polskim przez producenta.
Maszyny i inne urządzenia techniczne mają być montowane i eksploatowane zgodnie ze wskazaniami producenta i mieć deklarację zgodności. Powinny też być wyposażone w odpowiednie zabezpieczenia i oznaczone odpowiednimi znakami i barwami bezpieczeństwa. Ponadto powinny być sprawne i użytkowane przez osoby przeszkolone zgodnie z przeznaczeniem i muszą być utrzymywane we właściwym stanie technicznym.
Wiatr wygoni tynkarza
Odrębne wymagania dotyczą pracy na rusztowaniach. Mogą je montować tylko osoby mające udokumentowane kwalifi-kacje.
Samo rusztowanie powinno być ustawione na stabilnym gruncie, mieć prawidłowe mocowanie, pomosty, piony komunikacyjne i balustrady. Jeżeli odległość rusztowania od ściany jest większa niż 20 cm, to balustrady powinny być wykonane po obu stronach pomostu. Osoby wykonujące montaż i demontaż mają obowiązek stosować urządzenia zabezpieczające przed upadkiem z wysokości.
Ponadto rusztowania i ruchome podesty robocze powinny być wykonywane zgodnie z dokumentacją producenta albo projektem indywidualnym.
Rusztowanie można dopuścić do użytku dopiero po przepro-wadzeniu jego odbioru przez kierownika budowy lub osobę uprawnioną.
Trzeba potwierdzić go wpisem do dziennika budowy. Musi też być użytkowane zgodnie z przeznaczeniem.
Rusztowanie powinno mieć ochronę odgromową i tablicę informującą m.in. o dopuszczalnej nośności pomostów. Musi też być konserwowane i sprawdzane zawsze po silnym wietrze i opadach oraz po przerwach w pracy dłuższych niż dziesięć dni. Ma też mieć odpowiednio rozmieszczone piony komunikacyjne.
określa, że odległość najbardziej oddalonego stanowiska pracy od pionu nie powinna być większa niż 20 m, a między pionami nie większa niż 40 m.
Nie można też zapomnieć o zabezpieczeniach przed spadającymi przedmiotami. Jeżeli są umieszczone nad ulicą, powinny też mieć daszki ochronne i osłonę z siatek ochronnych dla zabezpieczenia przechodniów przed możliwymi urazami i zanieczyszczeniem bądź uszkodzeniem odzieży.
Przy montażu, demontażu i pracy na rusztowaniach nie wolno lekceważyć pogody. Gęsta mgła, deszcz, śnieg i gołoledź, burza lub wiatr o prędkości przekraczającej 10 m/s wykluczają zarówno stawianie takich urządzeń, jak i korzystanie z nich. Jeśli prace mają trwać po zmroku, trzeba zapewnić oświetlenie pozwalające na dobrą widoczność.
Bezpieczniej w szelkach
Czasami warunki techniczne czy organizacyjne uniemożliwiają stosowanie zabezpieczeń takich jak balustrady. W takich sytuacjach trzeba bezwzględnie stosować właściwe środki ochrony indywidualnej.
Przede wszystkim jest to sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości: szelki bezpieczeństwa stosowane w połączeniu z linką mocowaną do uchwytu, a często także z urządzeniem samohamownym, tzw. aparatem bezpieczeństwa lub amortyzatorem włókienniczym, oraz hełmy ochronne.
Wybór właściwego sprzętu i zakres jego stosowania zależy od rodzaju robót i od stopnia zagrożenia zdrowia i życia na stanowisku pracy.
Ze względu na szczególne niebezpieczeństwo związane z pracą na wysokości przedsiębiorcy mają m.in. obowiązek:
• przy badaniach z medycyny pracy informować, że dana osoba wykonuje pracę na wysokości,
• zapewnić bezpośredni nadzór nad takimi pracami,
10 m/s
Jeśli wiatr przekracza tę prędkość trzeba zrezygnować z pracy na rusztowaniu
• zagwarantować asekurację (asystę) osobom wykonującym prace szczególnie niebezpieczne,
• wprowadzać urządzenia ochronne (bariery, siatki itp.) i oznakowanie stref niebezpiecznych,
• przeprowadzić instruktaż pracowników,
• dostarczyć niezbędne środki ochrony indywidualnej i informować o sposobach posługiwania się nimi.
Natomiast te maszyny i urządzenia, które podlegają dozorowi technicznemu (np. windy), mogą być używane tylko po uzyskaniu świadectwa dopuszczającego je do ruchu.
Poniżej poziomu gruntu
Trudno sobie wyobrazić plac budowy bez prowadzenia robót ziemnych, choćby wykopów pod fundamenty czy rowów pod przyłącza. Takie prace mają być prowadzone na podstawie projektu określającego położenie instalacji i urządzeń podziemnych, mogących znaleźć się w zasięgu robót. Jeśli w pobliżu są usytuowane instalacje, kierownik budowy ustali, jak pracować w sąsiedztwie takich miejsc.
Miejsca niebezpieczne przy wykopach trzeba ogrodzić (balustradami z lin lub taśm z tworzyw sztucznych o wysokości 1,1 m w odległości 1 m od krawędzi wykopu) i oznaczyć napisami ostrzegawczymi. Po zmroku powinny także świecić światła ostrzegawcze.
Ściany wykopów natomiast należy zabezpieczyć, tj. wykonać obudowy lub skarpy o bezpiecznym kącie nachylenia. Przy głębokości wykopu przekraczającej 1 m dodatkowo należy zrobić bezpieczne zejścia i wyjścia, nie rzadziej niż co 20 m. Bez podpór wykopy można wykonywać do głębokości 1 m w gruntach zwartych, w przypadku gdy teren przy wykopie nie jest obciążony w pasie o szerokości równej głębokości wykopu.
Ziemię z dołu składuje się co najmniej 60 cm od krawędzi wykopu lub poza tzw. strefą klina odłamu gruntu, jeżeli ściany nie są obudowane. W takiej samej minimalnej odległości ma pracować koparka. Pomiędzy nią a dołem nikomu nie wolno przebywać. Kąt klina jest różny dla różnych rodzajów gruntów.
Kto zmontuje rusztowanie
Zagadnienia dotyczące uprawnień dla montażystów rusztowań zostały uregulowane w rozporządzeniu ministra gospodarki z 20 września 2001 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (DzU nr 118, poz. 1263).
Osoby montujące rusztowania powinny mieć uprawnienia dla montażystów rusztowań zgodne z § 23 i 26 tego rozporządzenia. Czyli ukończyć szkolenie i uzyskać pozytywny wynik sprawdzianu przeprowadzonego przez komisję powołanąprzez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie.
Natomiast pomocnik montera, który podaje elementy rusztowania i nie wchodzi na nie, powinien odbyć instruktaż stanowiskowy w zakresie bhp, posiadać aktualne zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy na stanowisku pomocnika montera. Dodatkowo powinien stosować podczas pracy środki ochrony indywidualnej: hełm ochronny i rękawice ochronne.
