Podstawową cechą różnicującą najbardziej popularne formy zatrudnienia, czyli umowy o pracę, zlecenia i o dzieło, jest przedmiot umowy. Ale nie tylko. Pokażemy, co jeszcze decyduje o wybieranym sposobie pracy na rzecz danej firmy.

[b]Zobacz [link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/pdf/7-TDF nr288 infografika skladki.pdf]Całkowity koszt umowy o pracę[/link][/b]

[srodtytul]Przedmiot kontraktu[/srodtytul]

W ramach stosunku pracy ma miejsce:

- z jednej strony – wykonywanie przez pracownika określonego rodzaju pracy na konkretnym stanowisku na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym,

- z drugiej strony – zobowiązanie się pracodawcy do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, płatnym co najmniej raz w miesiącu, w stałym i z góry ustalonym terminie.

Z kolei przedmiotem umowy-zlecenia jest dokonanie konkretnej czynności prawnej (tzn. wywołującej skutek prawny) dla zleceniodawcy w zamian za określone wynagrodzenie (chyba że strony umówią się inaczej) płatne zleceniobiorcy zwykle po wykonaniu umówionego zadania.

Natomiast przedmiotem umowy o dzieło jest wykonanie oznaczonego dzieła mającego charakter materialny lub niematerialny, stanowiącego efekt końcowy świadczonej pracy i odpowiadającego osobistym potrzebom osoby zamawiającej, zobowiązującej się w zamian do zapłaty wynagrodzenia, zazwyczaj w chwili oddania dzieła.

Przedmiotem stosunku pracy jest świadczenie pracy osobiście, w sposób ciągły i powtarzalny przy dołożeniu należytej staranności ze strony pracownika. Zadaniem zleceniobiorcy jest z kolei dążenie do osiągnięcia konkretnego rezultatu, ale zamierzony efekt nie jest przedmiotem umowy-zlecenia.

Jeśli wymóg należytej staranności zostanie spełniony, to zobowiązanie uważa się za wykonane, a przyjmujący zlecenie otrzymuje wynagrodzenie. Terminową lub bezterminową umowę-zlecenie można – w razie niezadowolenia strony zatrudniającej – wypowiedzieć.

[srodtytul]Staranność lub rezultat[/srodtytul]

W przypadku wykonawcy dzieła nie wystarczy jedynie zachowanie należytej staranności. W ramach tej umowy najważniejszy jest wytwór pracy, a osobę, która faktycznie pracowała nad realizacją dzieła, obarcza się ryzykiem jego wykonania.

Przyjmującemu zamówienie wynagrodzenie nie przysługuje tylko wówczas, gdy nie osiągnie konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu, który można poddać sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych.

Umowa o dzieło ma zwykle charakter jednorazowy, nie prowadzi do nawiązania trwałej więzi prawnej między stronami i dlatego istnieje jedynie możliwość odstąpienia od umowy, co prowadzi do uznania dotychczasowej umowy za niebyłą.

Często decyzja przedsiębiorcy o wyborze konkretnej formy zatrudnienia spowodowana jest ilością środków pieniężnych, jakimi dysponuje. Każda forma zatrudnienia wiąże się bowiem z określonymi ponoszonymi przez niego kosztami.

Tabela poniżej przedstawia, jak dla przykładowego wynagrodzenia netto kształtuje się wynagrodzenie brutto z tytułu wybranych form zatrudnienia w 2010 r.

[srodtytul]Waga budżetu[/srodtytul]

Najtańszym rozwiązaniem z punktu widzenia przedsiębiorcy jest umowa-zlecenie z uczniem lub studentem przed ukończeniem 26 roku życia. Takiej osoby nie zgłasza się bowiem do ZUS. Od wynagrodzenia takiego zleceniobiorcy płaci się wówczas jedynie podatek dochodowy od osób fizycznych.

W tej sytuacji kwota wynagrodzenia brutto dla wynagrodzenia netto równego 1150 zł jest najniższa. Podobnie jest w przypadku osoby wykonującej pracę na podstawie umowy o dzieło, która przyjmuje zamówienie na wykonanie dzieła nie na zasadach praw autorskich.

Najdroższym wariantem jest natomiast umowa o pracę na część lub cały etat, bo wiąże się z opłacaniem wszystkich składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz Fundusz Pracy (FP) i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP).

[srodtytul]Nakazy, zakazy, przywileje[/srodtytul]

Umowa o pracę prowadzi jednocześnie do większych zobowiązań leżących po stronie pracodawcy, wynikających m.in. z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link]. Przepisy narzucają bowiem reguły zawierania i rozwiązywania angaży pracowniczych, wynagradzania pracownika oraz przyznawania mu innych świadczeń związanych z pracą (np. odprawy emerytalnej, rentowej, ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy) czy udzielania urlopów i uprawnień związanych z rodzicielstwem.

Nakładają także na szefów i ich podwładnych określone obowiązki. Określają ponadto normy i wymiar czasu pracy, w tym m.in. każą rekompensować pracę w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w niedzielę i święta.

Osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych (np. zlecenie czy o dzieło), nie są pracownikami w rozumieniu kodeksu pracy. A więc nie ma obowiązku stosowania wobec nich przepisów prawa pracy. W praktyce oznacza to mniejsze uprawnienia czy przywileje dla zleceniobiorców i wykonawców dzieła.

[srodtytul]Dla fiskusa i ZUS[/srodtytul]

Efektem wyboru określonej formy zatrudnienia spośród wymienionych w tabeli są inne obciążenia wobec ZUS i różne konsekwencje podatkowe. W przypadku umów-zleceń i o dzieło zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych jest równa 18 proc., natomiast dla umów o pracę zaliczka na podatek dochodowy kształtuje się według skali podatkowej 18 lub 32 proc. (z uwzględnieniem kwoty wolnej od podatku).

Wykres powyżej przedstawia udział procentowy poszczególnych elementów składających się na całkowity koszt zatrudnienia dla przedsiębiorcy w przypadku zawarcia umowy o pracę w 2010 r. (przyjęto normalne koszty uzyskania przychodów 111,25 zł oraz składkę na ubezpieczenie wypadkowe 1,67 proc.).

Wynagrodzenie netto otrzymywane przez pracownika (1150 zł) wyliczone dla przykładowego wynagrodzenia brutto z umowy o pracę (1554,94 zł) stanowi mniej niż 62,50 proc. wszystkich elementów będących całkowitym kosztem zatrudnienia (to jest 1842,36 zł, jak w tabeli ).

Składka emerytalna, rentowe i chorobowa (płacone przez pracownika) to 11,60 proc. kosztów zatrudnienia ogółem, natomiast składka emerytalna, rentowe i wypadkowa oraz składki na FP i FGŚP (płacone przez pracodawcę) to 15,60 proc. kosztów zatrudnienia ogółem.

Pozostałe elementy kosztu zatrudnienia, tj. składka zdrowotna oraz zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych, stanowią niewiele ponad 10 proc. całkowitego kosztu zatrudnienia osoby na umowę o pracę.

Każdy przedsiębiorca decydując się na określoną formę zatrudnienia, musi zatem sam podjąć decyzję najkorzystniejszą zarówno pod względem ekonomicznym, prawnym, jak i społecznym. Forma, którą wybierze, może wpływać na nastawienie do wykonywanej pracy.

W naszym społeczeństwie najbardziej oczekiwana jest bezterminowa umowa o pracę, ze względu na jej rozległe uregulowania prawne w kodeksie pracy, stabilność zatrudnienia, możliwość korzystania z państwowych usług medycznych i pobierania wynagrodzenia za czas choroby.

[b]Różnice w kosztach zatrudnienia w zależności od jego formy (w zł) [/b]

[i]Autorka jest konsultantką w Grant Thornton Frąckowiak sp. z o.o.[/i]