Składki do ZUS płaci się niezależnie od tego, czy w danym miesiącu biznes przynosi dochód, czy stratę. Brak przychodów nie zwalnia z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Ten, kto rozpoczyna działalność, może jednak skorzystać z ulgi i opłacania składek od preferencyjnej podstawy. Ale nie wszyscy przedsiębiorcy mogą na to liczyć.
Przez 24 miesiące kalendarzowe od startu własnego biznesu początkujący przedsiębiorcy mogą opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej przez siebie kwoty, nie niższej niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. Do końca 2007 r. podstawa ta wynosi 280,80 zł. Z preferencyjnych zasad korzystają osoby, które:
- w ostatnich 60 miesiącach kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności nie prowadziły innej pozarolniczej działalności,
- nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej aktualnie działalności >patrz przykłady 1 i 2.
Preferencyjne składki opłacą jedynie prowadzący działalność na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych regulacji szczególnych, w tym wspólnicy spółki cywilnej. Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.Wykonywanie wolnego zawodu (np. adwokata czy lekarza) też stanowi działalność gospodarczą. Takie osoby po uzyskaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej w zakresie wolnego zawodu mogą opłacać składki od podstawy wymiaru nie niższej niż 30 proc. minimalnej pensji >patrz przykład 3.
Preferencyjne zasady nie obejmują jednak wspólników spółek jawnych, komandytowych lub partnerskich oraz jednoosobowego wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a także twórców i artystów.Prawo opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy przysługuje przez 24 miesiące kalendarzowe>patrz przykłady 4 i 5.
Prowadzący działalność obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu, i to od dnia startu biznesu do dnia jego zaprzestania.
Decyduje faktyczne prowadzenie działalności, a nie tylko posiadanie uprawnień do jej prowadzenia. Stąd ten, kto uzyskał wpis do ewidencji działalności i jako datę jej rozpoczęcia podał np. 1 października, ale faktycznie wystartował z nią dopiero 10 października, podlega ubezpieczeniom od 10 października.
Natomiast ubezpieczenie chorobowe dla prowadzących własną działalność jest dobrowolne. Podlegają mu od dnia podanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek zgłosiły. Jeżeli początkujący biznesmen chce korzystać z ubezpieczenia chorobowego, zaznacza przystąpienie do niego na druku ZUS ZUA. Będzie nim objęty od startu biznesu, jeżeli druk ten złoży w ciągu siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń >patrz przykład 6.
Ten jednak, kto rozpoczynając działalność, nie przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, może to zrobić później, w dowolnym terminie. ZUS obejmie go nim na bieżąco – od daty złożenia formularza ZUS ZUA >patrz przykład 7.
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od:
- dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z ubezpieczenia chorobowego, nie wcześniej jednak niż od dnia złożenia wniosku,
- pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na ubezpieczenie chorobowe; jeżeli jednak za część miesiąca został pobrany zasiłek, to ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następnego po dniu, za który zasiłek przysługuje,
- dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom, czyli od dnia zaprzestania prowadzenia pozarolniczej działalności >patrz przykład 8.
Jeżeli dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje, bo przedsiębiorca nie opłacił należnych składek w terminie, to w uzasadnionych wypadkach ZUS może przystać na ich uregulowanie po tej dacie. W tym celu występuje do swojego oddziału ZUS z wnioskiem o opłacenie składki po terminie, uzasadniając, dlaczego się spóźnił. Gdy ZUS zgodzi się, prowadzący działalność pozostanie w ubezpieczeniu chorobowym.
[ramka]
na ubezpieczenie emerytalne 19,52 proc. podstawy wymiaru,
na ubezpieczenie rentowe 10 proc.,
na ubezpieczenie chorobowe 2,45 proc.Składka na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana.Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe jest ustalana na rok składkowy od 1 kwietnia danego roku do 31 marca następnego roku. Samodzielnie prowadzący działalność od 1 kwietnia 2007 r. do 31 marca 2008 r. opłacają ją w wysokości 1,8 proc. podstawy wymiaru.[/ramka]
[ramka]
Gdy biznesmen kończy działalność gospodarczą (co oznacza, że faktycznie nie wykonuje żadnych czynności z nią związanych), wyrejestrowuje siebie jako:
ubezpieczonego – na formularzu ZUS ZWUA (wyrejestrowanie z ubezpieczeń),
płatnika składek – na formularzu ZUS ZWPA (wyrejestrowanie płatnika składek).[/ramka]
[ramka][b]Przykład 1[/b]
Pani Monika 1 października br. zaczęła własny biznes. W 2004 r. prowadziła działalność, którą zakończyła z końcem 2004 r. Ponieważ w ostatnich 60 miesiącach prowadziła już działalność gospodarczą, nie może opłacać niższych składek na ubezpieczenia społeczne.[/ramka]
[ramka][b]Przykład 2[/b]
Pan Piotr od października br. startuje z usługami transportowymi. Będzie m.in. wykonywał usługi dla firmy A. Do końca września był w niej zatrudniony jako kierowca. Dlatego nie skorzysta z niższych składek do ZUS od rozpoczynanej działalności.[/ramka]
[ramka][b]Przykład 3[/b]
Pani Agnieszka, która jest lekarzem stomatologiem, 1 października 2007 r. uruchomiła własny gabinet dentystyczny. Jeżeli spełniła warunki, może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy.[/ramka]
[ramka][b]Przykład 4[/b]
Pan Tomasz wystartował z biznesem 15 października 2007 r. i spełnia warunki, aby płacić niższe składki. Te na ubezpieczenia społeczne od 15 października 2007 r. do 31 października 2009 r. opłaci od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia.[/ramka]
[ramka][b]Przykład 5[/b]
Ten, kto rozpoczął działalność 1 października 2007 r. i spełnia warunki do niższych składek do ZUS, od tego dnia do 30 września 2009 r. może je regulować od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30 proc. minimalnej pensji.[/ramka][ramka][b]Przykład 6[/b]
Pani Marta rozpoczęła działalność gospodarczą 1 października i chce podlegać ubezpieczeniu chorobowemu. Jeżeli formularz złożyła do 8 października i zaznaczyła w nim, że przystępuje do tego ubezpieczenia od 1 października, to od tego dnia będzie nim objęta.[/ramka]
[ramka][b]Przykład 7[/b]
Rozpoczynając działalność w sierpniu br., pan Jan zgłosił się wyłącznie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Nie przystąpił natomiast do dobrowolnego chorobowego. Zmienił jednak zdanie i od 1 października chciał być objęty także nim.
Aby tego dokonać, powinien złożyć formularz ZUS ZWUA i wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, podając w polu data ustania ubezpieczeń 1 października 2007 r. Następnie powinien złożyć formularz ZUS ZUA i z działalności zgłosić się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, ubezpieczenia zdrowotnego oraz do dobrowolnego chorobowego, wpisując w pole data objęcia ubezpieczeniem 1 października 2007 r. Jeżeli formularz ZUS ZUA złożył 1 października (lub wcześniej), to od tego dnia będzie objęty tym ubezpieczeniem.[/ramka]
[ramka][b]Przykład 8[/b]
Pan Janusz prowadzi działalność gospodarczą, z której podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Składki za wrzesień powinien opłacić do 10 października, ale zrobił to dopiero 22 października. W konsekwencji jego dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustało od 1 września.[/ramka]
Od 1 stycznia br. minimalna podstawa wymiaru składek wynosi 280,80 zł, czyli 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Jest ona zmniejszana proporcjonalnie, gdy działalność gospodarczą rozpoczęto lub zakończono w trakcie miesiąca kalendarzowego lub gdy prowadzący działalność przez część miesiąca był niezdolny do pracy i spełniał warunki do przyznania mu zasiłku chorobowego >patrz przykłady 9 i 10.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. U podlegających dobrowolnemu chorobowemu miesięczna podstawa wymiaru składek na to ubezpieczenie nie może być wyższa od 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Osoba rozpoczynająca działalność, która jako podstawę składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe zadeklaruje 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, od niej będzie naliczała także składki wypadkowe oraz chorobowe (chorobowe dla prowadzącego działalność jest dobrowolne).
Prowadzący działalność obowiązkowo podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu. Składkę tę (9 proc.) muszą naliczać i opłacać od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, łącznie z wypłatami z zysku. Składka zdrowotna jest miesięczna i niepodzielna. Proporcjonalnie nie zmniejsza się jej, gdy przedsiębiorca rozpoczyna działalność lub ją kończy w trakcie miesiąca, jak również za okres pobierania zasiłków.
Za wrzesień, październik i listopad minimalna podstawa wymiaru składki zdrowotnej wynosi 2109,46 zł (75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w drugim kwartale 2007 r., łącznie z wypłatami z zysku), a jej kwota to 189,85 zł.
Ten, kto prowadzi działalność, musi zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego członków swojej rodziny, którzy nie są objęci ubezpieczeniami. Chodzi o:
- dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka lub dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej – do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi – bez ograniczenia wieku,
- małżonka,
- wstępnych pozostających z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.
Zgłasza się ich w raporcie ZUS RCNA – zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny, których adres zamieszkania jest inny niż ubezpieczonego, lub na formularzu ZUS RCZA, gdy adres zamieszkania członka rodziny oraz ubezpieczonego jest taki sam >patrz przykład 11.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75 proc. podstawy wymiaru podlega odliczeniu od:
podatku dochodowego od osób fizycznych na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych,
zryczałtowanego podatku dochodowego od dochodów osiąganych przez osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność.Jeżeli za dany miesiąc składka zdrowotna jest wyższa od zaliczki na podatek, to przedsiębiorca z własnych środków finansuje składkę, która nie podlega odliczeniu od podatku. Do prowadzących działalność nie stosuje się zasady obniżenia składki do wysokości zaliczki na podatek.
[ramka][b]Przykład 9[/b]
Pan Michał wystartował z własnym biznesem 1 października. Wcześniej nie prowadził działalności gospodarczej i nie będzie jej też wykonywał na rzecz byłego pracodawcy.
Składki na ubezpieczenia społeczne chce opłacać od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Podstawa ich wymiaru za październik wynosi 280,80 zł. Od tej podstawy pan Michał opłaca składki na ubezpieczenia:
emerytalne 19,52 proc. x 280,80 zł = 54,81 zł
rentowe 10 proc. x 280,80 zł = 28,08 zł? wypadkowe 1,8 proc. x 280,80 zł = 5,05 zł
chorobowe 2,45 proc. x 280,80 zł = 6,88 zł
Łącznie składki na ubezpieczenia społeczne wynoszą 94,82 zł (wraz z dobrowolnym chorobowym), bez ubezpieczenia chorobowego 87,94 zł.[/ramka]
[ramka][b]Przykład 10[/b]
Pan Marek rozpoczął działalność 8 października 2007 r. Podobnie jak pan Michał nic wcześniej nie prowadził i nie będzie również działał na rzecz byłego pracodawcy. Składki na ubezpieczenia społeczne chce opłacać od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia.Aby ustalić, od jakiej podstawy powinien opłacić składki na ubezpieczenia społeczne za październik, minimalną podstawę ich wymiaru dzielimy przez 31 i mnożymy przez liczbę dni prowadzenia działalności w październiku, tj. 24.280,80 zł : 31 x 24 = 217,39 zł
Od tej podstawy pan Marek opłaca składki na ubezpieczenia:
emerytalne 19,52 proc. x 217,39 zł = 42,43 zł? rentowe 10 proc. x 217,39 zł = 21,74 zł
wypadkowe 1,8 proc. x 217,39 zł = 3,91 zł
chorobowe 2,45 proc. x 217,39 zł = 5,33 zł
Łącznie składki na ubezpieczenia społeczne wynoszą 73,41 zł (wraz z dobrowolnym chorobowym), bez chorobowego 68,08 zł.[/ramka]
[ramka][b]Przykład 11[/b]
Pan Jędrzej 1 października br. wystartował z działalnością. Jego żona wykonuje pracę wyłącznie na podstawie umowy o dzieło. Zatem nie jest objęta ubezpieczeniem zdrowotnym i do niego powinien zgłosić ją mąż jako członka rodziny.[/ramka]
[ramka]>[b]Emeryt lub rencista prowadzą działalność[/b][/ramka]
Do końca br. emeryt i rencista prowadzący działalność gospodarczą podlegają z działalności dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a obowiązkowo – zdrowotnemu.Od 1 stycznia 2008 r. rencista, który ma ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, z działalności ma podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Natomiast emeryt w dalszym ciągu z działalności będzie podlegał obowiązkowo wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Składki na ubezpieczenie zdrowotne nie opłacają od dodatkowych przychodów z działalności pozarolniczej osoby, których świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, gdy:
- uzyskują dodatkowe przychody z tej działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie połowy kwoty najniższej emerytury,
- opłacają podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
Składki zdrowotnej nie płacą też osoby zaliczone do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, gdy:
- uzyskują przychody z działalności nieprzekraczające miesięcznie 50 proc. kwoty najniższej emerytury,
- opłacają podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
[ramka][b]Przykład 12[/b]
Pan Tadeusz co miesiąc pobiera 850 zł (brutto) emerytury. Od października postanowił rozpocząć działalność gospodarczą. Z niej opłaca podatek z karty podatkowej. Ponieważ spełnia podane warunki, to z działalności jest zwolniony z opłacania składki zdrowotnej.[/ramka]
[ramka][b]Składka na Fundusz Pracy[/b]
Prowadzący działalność muszą też opłacić za siebie składki na Fundusz Pracy. Ustala się je od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jeśli wynoszą one w przeliczeniu na miesiąc co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę.
Oznacza to, że osoba, dla której prowadzenie własnego biznesu jest jedynym tytułem do ubezpieczeń i jako podstawę wymiaru deklaruje 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, nie opłaca składki na FP. A to dlatego że jej podstawa wymiaru na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od minimalnego wynagrodzenia.[/ramka]
Własny biznes wymaga zgłoszenia do ZUS płatnika składek oraz zgłoszenia do ubezpieczeń przez prowadzącego działalność jako ubezpieczonego.Płatnik składek robi to, składając formularz:
ZUS ZFA – zgłoszenie płatnika składek osoby fizycznej,
ZUS ZPA – zgłoszenie płatnika składek osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej (gdy działalność jest prowadzona w spółce cywilnej).
Wspólnicy spółki cywilnej mogą być płatnikami składek sami za siebie, wówczas każdy z nich składa formularz ZUS ZFA. Płatnikiem składek za nich może być również spółka, która składa formularz ZUS ZPA. Sposób rozliczeń zależy od decyzji wspólników.
Płatnik zgłasza się w ciągu siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń we właściwym oddziale ZUS w formie dokumentu pisemnego według ustalonego wzoru albo na wydruku z aktualnego programu informatycznego ZUS. Należy do niego dołączyć kopię decyzji urzędu skarbowego o nadaniu numeru NIP i zaświadczenie urzędu statystycznego o nadaniu REGON.
Siebie, jako osobę ubezpieczoną, do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego zgłasza się w ciągu siedmiu dni od daty powstania wymogu ubezpieczeń (tj. od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności) na formularzu ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 05 70 xx.
Składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne osoba samodzielnie prowadząca działalność gospodarczą wykazuje wyłącznie w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Powinna ją złożyć do 10 dnia miesiąca za poprzedni miesiąc. W tym terminie ma też opłacić składki.Jeżeli prowadzący działalność jest płatnikiem składek również za inne osoby, np. za zatrudnionych pracowników lub zleceniobiorców, to dokumenty rozliczeniowe składa i składki opłaca do 15 dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni. Samodzielnie prowadzący biznes może przekazywać deklarację rozliczeniową w formie papierowej lub elektronicznej.
Płatnicy, którzy rozliczają składki za więcej niż pięć osób, muszą przekazywać dokumenty ubezpieczeniowe w formie elektronicznej (z wyjątkiem druków ZUS ZFA i ZPA składanych w trybie zgłoszenia oraz druku ZUS ZIPA). W uzasadnionych wypadkach ZUS na wniosek płatnika, który rozlicza składki za więcej niż pięć osób, godzi się na przekazywanie dokumentów na papierze.
Osoby opłacające składki wyłącznie za siebie (lub za osoby współpracujące) od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia są zwolnione ze składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji lub raporcie podały jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, a na zdrowotne 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Osoby te nie muszą składać dokumentów rozliczeniowych za kolejny miesiąc także wówczas, gdy zmianę w stosunku do miesiąca poprzedniego spowodowała wyłącznie zmiana minimalnego lub przeciętnego wynagrodzenia.
[ramka][b]Przykład 13[/b]
Pan Tomasz zaczął działalność 1 października br. Spełnia warunki, aby opłacać niższe składki, a biznes wykonuje samodzielnie. Powinien złożyć deklarację rozliczeniową ZUS DRA za październik (do 10 listopada), a za kolejne miesiące wykonywania działalności będzie zwolniony ze składania deklaracji rozliczeniowej.[/ramka]
[ramka][b]Przykład 14[/b]
Pani Maria wystartowała z własnym sklepem 3 października br. Powinna złożyć deklarację za październik i listopad. Z obowiązku jej składania będzie zwolniona dopiero za kolejne miesiące.[/ramka]
Składki opłaca się w formie bezgotówkowej, obciążając rachunek bankowy płatnika. Za datę opłacenia ich w obrocie bezgotówkowym uważa się dzień obciążenia rachunku bankowego płatnika składek na podstawie polecenia przelewu.
