[b]Czy konstruując regulaminy płacowe, wolno uzależniać nabycie prawa do premii od np. sytuacji ekonomiczno-finansowej firmy?[/b]

Takie pytanie zadaje sobie niejeden pracodawca. Tymczasem taki podział ryzyka często spotykamy w systemach motywacyjnych. Jednym z kryteriów nabycia prawa do zmiennego składnika wynagrodzenia (np. premii) jest określona sytuacja firmy mierzona konkretnymi wskaźnikami ekonomiczno-finansowymi.

W ten sposób firma osiąga niezbędną elastyczność płacową, pozwalającą przetrwać jej trudne chwile, a załodze zachować miejsca pracy.

[srodtytul]Wolna droga[/srodtytul]

Dotychczas doktryna i orzecznictwo niewiele uwagi poświęciły dopuszczalnym miarom premiowania, ale możliwość uzależnienia prawa do zmiennych składników wynagrodzenia (np. różnych premii) od określonej kondycji pracodawcy na ogół nie budziła wątpliwości. Można nawet przyjąć, że ten sposób dzielenia się z załogą ryzykiem był dość powszechnie akceptowany.

Dlatego wśród kryteriów premiowania w wielu systemach motywacyjnych znajdujemy nie tylko elementy związane np. ze stopniem realizacji określonych zadań przez pracownika, ale również z sytuacją ekonomiczno-finansową pracodawcy. I to nawet wtedy, gdy podwładny nie ma większego czy wręcz żadnego wpływu na tę sytuację.

Istniała jednak niepewność, czy takie reguły nie naruszają podstawowych zasad prawa pracy, w tym zasady ponoszenia ryzyka ekonomicznego, gospodarczego i osobowego przez pracodawcę. Kryteria ustalania pracownikowi wysokości wynagrodzenia określone w art. 78 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link] podano jednak przykładowo, czyli niewyczerpująco, dlatego uznawano, że przy premiowaniu otwiera to drogę do stosowania kryteriów również związanych z sytuacją pracodawcy.

[srodtytul]Znak ostrzegawczy[/srodtytul]

Tak utrwalona praktyka otrzymała ostatnio znak ostrzegawczy.

Chodzi o [b]wyrok Sądu Najwyższego z 24 września 2009 r. (II PK 57/09),[/b] a konkretnie o następujący fragment uzasadnienia: „(…) należy zwrócić uwagę na pewne ogólniejsze właściwości stosunku pracy, w tym jednego z podstawowych świadczeń wchodzących do jego treści, mianowicie wynagrodzenia za pracę.

Tę ogólniejszą właściwość stosunku pracy charakteryzuje zasada ponoszenia przez pracodawcę kilku rodzajów ryzyka: gospodarczego, technicznego i osobowego. Z ponoszenia przez pracodawcę ryzyka gospodarczego wynika niedopuszczalność obciążania pracownika skutkami ujemnych wyników działalności gospodarczej.

W zakresie wynagrodzenia za pracę zasada ta ma oparcie normatywne w art. 78 § 1 k.p. Według tego przepisu wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy.

Przepis ten nie przewiduje możliwości konstruowania indywidualnych wynagrodzeń (wynagrodzenia za pracę) w zależności od dodatniego wyniku ekonomicznego jednostki organizacyjnej, w której pracownik jest zatrudniony, względnie całego zakładu pracy, ewentualnie w zależności od uzyskanego przez pracodawcę zysku netto.

W doktrynie i orzecznictwie dopuszcza się pewien pośredni sposób wpływania na wynagrodzenie pracownika poprzez konstruowanie określonych funduszów w przedsiębiorstwie, zależnych od wyniku gospodarczego, z których następnie przyznawane są indywidualne premie. Nie jest już jednak dopuszczalne, ze względu na art. 78 § 1 k.p., uzależnianie indywidualnych premii wypłacanych z tych funduszów od wyników ekonomicznych.

Istnienie systemów premiowania, które poprzez stworzone fundusze premiowe nawiązują do wyników działalności gospodarczej, nie stanowi argumentu na rzecz tezy o dopuszczalności obciążenia pracownika ryzykiem gospodarczym, które spoczywa na pracodawcy.

Nie jest zatem również dopuszczalne konstruowanie wynagrodzenia zasadniczego pracownika w taki sposób, że jeden z jego elementów jest wprost i bezpośrednio powiązany z ryzykiem gospodarczym pracodawcy”.

[i]Autor jest radcą prawnym w spółce z o.o. Orłowski, Patulski, Walczak[/i]