Pracodawcy samorządowi nie mają prawie żadnej swobody w określaniu wynagrodzeń dla swoich podwładnych. Pensje samorządowców reguluje kompleksowo ustawa z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn. DzU z 2001 r. nr 142, poz. 1593 ze zm.) i jej rozporządzenia wykonawcze (patrz DF z 3 sierpnia „Samorządowcy są wynagradzani inaczej niż w prywatnych firmach”). Mogą jednak wykonywać niewielkie ruchy, ustalając wysokość ich poborów. Te przepisy ustanawiają bowiem widełki lub maksymalne poziomy dla poszczególnych kategorii zaszeregowania zatrudnionych. Jak zatem prawidłowo zmienić wynagrodzenie, np. przy podwyżkach albo przesunięciach do innej grupy? O ile dodanie lub skasowanie składnika następuje automatycznie na mocy przepisów, o tyle zmiana wysokości wymaga działania pracodawcy.
Przy obniżce, jak i podwyżce stawki podstawowej czy innych składników wynagrodzenie samorządowca najwygodniej zmienić w porozumieniu stron (patrz wzór 1). Strony nie muszą wtedy czekać, aż upłynie wypowiedzenie. Nie ma też potrzeby podawać powodów korekty >patrz przykład 1.
Przepisy nie wymagają szczególnej formy dla porozumienia stron. Wskazane jest jednak zachowanie pisemnej dla celów dowodowych w razie ewentualnego sporu. Pisemną propozycję szefa podwładny akceptuje, składając podpis.
Z reguły pracownicy nie godzą się na obniżkę pensji w porozumieniu. Wtedy trzeba im dać wypowiedzenia zmieniające. A to wymaga zachowania procedury z art. 42 k.p., który stosujemy w związku z art. 31 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych.
Takie wypowiedzenie jest też konieczne, gdy na niekorzyść zatrudnionych zmieniają się składniki wynagrodzenia. Wynagrodzenie jest bowiem istotnym elementem umowy o pracę, a jego składniki należy wyszczególnić w umowie (por. art. 29 § 1 k.p.). To powoduje, że likwidacji jakiegoś składnika lub jego modyfikacji na mniej korzystny dokonuje się w wypowiedzeniu zmieniającym >patrz przykład 2.
Jest i dobra informacja. Wypowiedzenie zmieniające nie jest potrzebne do przeniesienia zatrudnionego do innej kategorii zaszeregowania bez obniżenia pensji. Zdaniem SN zaszeregowanie pełni jedynie rolę pomocniczą przy określaniu wysokości wynagrodzenia (por. uchwała siedmiu sędziów z 12 marca 1981 r., V PZP 4/80).
Jest jeszcze jedna możliwość obniżenia wynagrodzenia pracownikowi samorządowemu: przeniesienie służbowe na inne stanowisko u tego samego pracodawcy lub do pracy u innego pracodawcy samorządowego w tej samej albo innej miejscowości. Ale tu obostrzenia zależą od tego, kto został przeniesiony i z jakich powodów. W uprzywilejowanej sytuacji są mianowani pracownicy samorządowi, bo zwykle przez jakiś czas po przeniesieniu muszą otrzymywać dotychczasowe wynagrodzenie, a niekiedy przez cały okres nowej pracy >patrz tabela.
Jednostka samorządowa podwyższyła wynagrodzenia zasadnicze pracowników od 1 października. Operację przeprowadziła za porozumieniem stron z wyjątkiem pana Bogumiła. Uznał, że przyznana mu podwyżka jest za niska i nie podpisał aneksu do umowy. Pracodawca musiał mu więc wręczyć wypowiedzenie zmieniające, bo nie mógł wypłacać wynagrodzenia w podwyższonej wysokości bez zgody pana Bogumiła. Zmiana warunków na korzyść pracownika, polegająca na przyznaniu mu wyższego wynagrodzenia, wymaga dla swej skuteczności jego wyraźnej lub dorozumianej zgody (por. wyrok Sądu Najwyższego z 21 października 2003 r., I PK 512/02).
Jednostka samorządowa utworzyła fundusz premiowania, z którego wypłaca premie regulaminowe. Prawo do nich wynika z regulaminu płacowego jednostki oraz z indywidualnych angaży. W tym roku firma zdecydowała się zamienić je na premie uznaniowe. Wprowadzając tę decyzję w życie, musiała zmienić regulamin wynagradzania i wypowiedzieć warunki płacy całej załodze (nie było zgody na porozumienia stron). Zamiana premii regulaminowej na uznaniową jest działaniem niekorzystnym dla pracowników. Premia regulaminowa ma bowiem charakter roszczeniowy, czyli pracownik może domagać się jej wypłaty. Natomiast uznaniowa zależy wyłącznie od woli i uznania pracodawcy.
KROK 1. Przeprowadzamy konsultacje z zakładową organizacją związkową
Do wypowiedzenia zmieniającego stosuj przepisy o wypowiadaniu definitywnym. Pracodawca samorządowy musi najpierw przeprowadzić konsultacje z zakładową organizacją związkową, jeśli taka u niego działa (jeśli nie – może pominąć ten etap) i reprezentuje zatrudnionego.
Polegają one na:
poinformowaniu związku o planie wręczenia wypowiedzenia zmieniającego,
podaniu powodów, z których plan ma być zrealizowany,
rozpatrzeniu stanowiska organizacji, jeśli je przedstawi w ciągu pięciu dni od otrzymania zawiadomienia.Gdy organizacja nie zgłosi zastrzeżeń lub nie wypowie się na czas, szef może podjąć następny krok.
KROK 2. Sprawdzamy, czy pracownik nie jest chroniony
Wielu zatrudnionych jest chronionych przed wypowiedzeniem im warunków pracy i płacy (m.in. osoby w wieku przedemerytalnym, ciężarne czy przebywający na urlopach macierzyńskich). Dlatego szef ma upewnić się, że nie chodzi o takiego właśnie pracownika.
KROK 3. Przygotowujemy pismo o wypowiedzeniu
Pisemne wypowiedzenie zmieniające musi zawierać:
nową propozycję wynagrodzenia, aby można je było uznać za dokonane,
okres wypowiedzenia (jak przy wypowiedzeniu definitywnym),
pouczenie o możliwości odrzucenia oferty do połowy okresu wypowiedzenia; brak tego powoduje, że szef musi czekać na decyzję podwładnego do końca okresu wypowiedzenia.
KROK 4. Dajemy wypowiedzenie i czekamy na decyzję pracownika
Jeśli pracownik nie odmówi do połowy okresu wypowiedzenia, pracodawca może przyjąć, że wyraził na nie zgodę (por. art. 42 § 3 k.p.). Brak jego oświadczenia (milczenie) prowadzi do przyjęcia przez zatrudnionego nowych warunków płacy (por. wyrok SN z 3 sierpnia 1983 r., I PRN 103/83). Jeśli natomiast odrzuci propozycję, po upływie wypowiedzenia umowa o pracę rozwiąże się.
Uwaga! Nie jest oświadczeniem, a tym bardziej odmową przyjęcia proponowanych warunków złożenie przez pracownika odwołania od wypowiedzenia zmieniającego do sądu (por. wyrok SN z 13 marca 1997 r., I PKN 41/97). Gdy pracownik ograniczy się do takiego odwołania, za datę złożenia oświadczenia o nieprzyjęciu nowych warunków przyjmujemy datę doręczenia przez sąd pracodawcy odpisu odwołania.
Pracownikami samorządowymi są osoby zatrudnione w:
urzędach marszałkowskich i wojewódzkich samorządowych jednostkach organizacyjnych,
starostwach powiatowych i powiatowych jednostkach organizacyjnych,
urzędach gmin, jednostkach pomocniczych gminy oraz gminnych jednostkach i zakładach budżetowych,
biurach (ich odpowiednikach) związków jednostek samorządu terytorialnego oraz zakładów budżetowych utworzonych przez te związki,
biurach (ich odpowiednikach) jednostek administracyjnych samorządu terytorialnego.
Pracownikami jednostek i biur są pracownicy: urzędów pracy, jednostek pomocy społecznej, powiatowych zespołów orzekających o stopniu niepełnosprawności, jednostek działających w zakresie oświaty (w tym pracownicy niebędący nauczycielami szkół i przedszkoli), zakładów gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, biur zamiany mieszkań, zakładów oczyszczania, zakładów wodociągów i kanalizacji, zakładów energetyki cieplnej, zakładów komunikacyjnych, Żeglugi Świnoujskiej, Zarządu Cmentarzy Komunalnych, zespołów usług projektowych, jednostek planowania przestrzennego, ośrodków dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej, biur geodezji i terenów rolnych, terenowych zespołów usług projektowych, zakładów usług wodnych, zarządów melioracji i urządzeń wodnych, zarządów dróg wojewódzkich, rejonów dróg wojewódzkich, zarządów dróg powiatowych, zarządów dróg miejskich, mostów i ulic, gospodarstw pomocniczych, ośrodków sportu i rekreacji, ośrodków sportowo-szkoleniowych żeglarstwa, zakładów naprawczych sprzętu medycznego, zakładów techniki medycznej, zakładów (warsztatów) ortopedycznych, izb wytrzeźwień, straży gminnych (miejskich), schronisk dla zwierząt oraz zakładów unieszkodliwiania stałych odpadów komunalnych.
