Jak zarządzać w spółce cywilnej

Anna Borysewicz

Natomiast każdy uczestnik s.c., w braku innych postanowień umownych, może bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty >patrz tabelka.

Ustawodawca wyróżnił dwa rodzaje czynności: zwykłe oraz przekraczające zakres zwykłego zarządu. Określenie, do której kategorii należy czynność, często nastręcza trudności, zwłaszcza że brakuje ich legalnej definicji. Dlatego też odpowiednich wskazówek dostarcza orzecznictwo Sądu Najwyższego, który m.in. w wyroku z 5 czerwca 1997 r., I CKN 70/97, zajął następujące stanowisko:

- „Przy rozstrzyganiu, czy dana czynność należy, czy też nie [...] do zwykłych czynności spółki, należy mieć na względzie w szczególności [...] okoliczności konkretnego przypadku, cel i determinowany nim rodzaj działalności spółki, przynależność ocenianej czynności do tego rodzaju działalności oraz jej doniosłość z punktu widzenia rozmiaru tej działalności".

Dla uniknięcia wszelkich wątpliwości można też ustalić taki katalog w umowie spółki albo uchwale wspólników >patrz wyciąg z umowy s.c. W doktrynie przyjmuje się, że czynnością zwykłego zarządu jest taka, która wiąże się z bieżącą działalnością spółki i zmierza do zapewnienia jej prawidłowego działania, ale nie pociąga za sobą znacznych obciążeń finansowych. Poza owym zakresem pozostają zaś czynności o szczególnym znaczeniu korporacyjnym czy gospodarczym dla spółki, związane ze znacznym obciążeniem majątku podmiotu czy też istotnym nim rozporządzeniem.

Czynności nagłe natomiast należą do specyficznej kategorii. Obejmują one bowiem wszystkie wyżej wymienione rodzaje czynności. Poza tym, jak to już wyżej podkreślono, mogą być one podejmowane bez uchwały, w dodatku tylko wówczas, gdy ich zaniechanie hipotetycznie groziłoby wyrządzeniem spółce niepowetowanej straty. Poza spektrum przedmiotowym powołanego przepisu pozostają zatem wszelkie nagłe czynności, których niedokonanie nie grozi powstaniem potencjalnej niepowetowanej straty. Gdy wspólnik uzna, że niezrealizowanie czynności nagłej wywoła szkodę, to od jego decyzji będzie zależało, czy temu przeciwdziałać. Kryterium oceny zaś stanowić będzie rozmiar hipotetycznej niepowetowanej straty. Według poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z 3 kwietnia 2001 r., I CKN 1370/98, „Wykonywanie »czynności nagłej« w rozumieniu art. 865 § 3 k.c., którą może być zarówno czynność nie przekraczająca zakresu zwykłej czynności spółki jak i zakres ten przekraczająca, nie jest prowadzeniem spraw spółki lecz działaniem zapobiegającym niepowetowanym stratom we wspólnym majątku. Określenie »nagła« (inaczej pilna, nie podlegająca zwłoce) podkreśla związek jej charakteru z czynnikiem czasu. Czynność jest więc nagła, jeżeli z braku wystarczającego czasu, nie można było spowodować podjęcia koniecznej uchwały lub zwrócić się o dokonanie czynności do upoważnionych wspólników. Tryb nagły o którym mowa nie stanowi natomiast środka przezwyciężania uprzedniego sprzeciwu innych wspólników przeciwko podejmowaniu określonej czynności. W sytuacji zgłoszenia sprzeciwu, podjęcie czynności w trybie nagłym będzie możliwe, jeżeli po jego zgłoszeniu doszło do zmiany okoliczności wymagającej natychmiastowego działania".

Przykład 1

Panie: Roksana, Oliwia i Sandra są wspólniczkami w s.c. W celu usprawnienia pracy działu księgowości pani Sandra podjęła decyzję o zwiększeniu zatrudnienia w tym dziale przez stworzenie dodatkowego stanowiska referenta. Kilka dni przed podpisaniem umowy o pracę z nową podwładną powiadomiła panie: Roksanę i Oliwię o swoim zamiarze. Te do chwili zawarcia angażu nie zgłosiły sprzeciwu. Z uwagi na to, że przedmiotowa decyzja mieściła się w granicach zwykłego zarządu, bo dotyczyła czynności niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania spółki, a kontrakt podmiotu nie zawierał odmiennych regulacji, pani Sandra mogła ją podjąć samodzielnie.

Przykład 2

Sytuacja jak w przykładzie 1, przy czym umowa s.c. stanowi, iż do prowadzenia spraw nieprzekraczających zakresu zwykłych czynności wymagana jest zgoda wszystkich wspólników wyrażona w formie uchwały. Taki zapis jest dopuszczalny. Dlatego też zatrudnienie kolejnego referenta w dziale księgowości będzie możliwe dopiero po podjęciu jednomyślnej w tym zakresie uchwały pań: Roksany, Oliwii i Sandry.

Przykład 3

Sytuacja jak w przykładzie 1. Pani Roksana, poinformowana o planach pani Sandry, nie zgodziła się na zatrudnienie kolejnego referenta w dziale księgowości. Przed podpisaniem umowy z nowym pracownikiem konieczne jest więc podjęcie jednogłośnej (bo umowa spółki nie stanowi inaczej) uchwały przez wspólniczki. Jeżeli więc pani Roksana albo pani Oliwia zagłosuje przeciwko tej uchwale, nowy referent nie będzie mógł być zatrudniony przez panią Sandrę.

Przykład 4

Sytuacja jak w przykładzie 3, z tą różnicą, że według umowy s.c. w przypadku zgłoszenia sprzeciwu przez wspólnika przed zakończeniem sprawy nieprzekraczającej zakresu zwykłych czynności do jej kontynuacji konieczna jest akceptacja wspólników wyartykułowana w formie uchwały podjętej zwykłą większością głosów. W tym przypadku zatem wystarczy, jeśli uchwała zapadnie dwoma głosami „za".

Przykład 5

Sytuacja jak w przykładzie 3, przy czym pani Roksana wyraziła sprzeciw co do zatrudnienia nowego referenta już po podpisaniu z nim umowy o pracę. Sprzeciw nie będzie zatem skuteczny, albowiem angaż z nowym pracownikiem został już zawarty, czyli sprawa została zakończona.

Przykład 6

Panowie: Piotr, Igor, Michał i Filip, są wspólnikami s.c. Z uwagi na to, iż zamierzają kupić nieruchomość, gdzie miałaby się znajdować nowa siedziba spółki, planują zaciągnąć kredyt 400 tys. zł. Sprzeciwia się temu pani Eryka piąty wspólnik. Panowie: Piotr, Igor, Michał i Filip uznali jednak, że stanowisko pani Eryki nie ma żadnego znaczenia, ponieważ ich głosy przeważają. Pogląd ten nie jest właściwy. Zawarcie umowy kredytu, zwłaszcza w takiej wysokości, przekracza zakres zwykłych czynności. W takiej sytuacji konieczne jest podjęcie jednogłośnej uchwały przez wszystkich wspólników, ponieważ umowa tej spółki nie wskazuje, że do powzięcia uchwały wystarczająca jest większość głosów.

Przykład 7

Sytuacja jak w przykładzie 6, przy czym umowa s.c. stanowi, że do prowadzenia przez wspólnika(ów) spraw wykraczających poza spektrum zwykłych czynności niezbędna jest ich zgoda wyrażona w formie uchwały powziętej bezwzględną większością głosów. W tym przypadku wystarczy więc, jeśli uchwała zapadnie trzema głosami „za".

Przykład 8

Pan Jakub bez wcześniejszej konsultacji z pozostałymi uczestnikami s.c. (tj.: pani Idy i pana Krzysztofa), którzy przebywali wówczas za granicą, podjął decyzję o wcześniejszej sprzedaży 2 t mięsa. Nie było warunków do jego dalszego przechowywania. Mięso mogło ulec zepsuciu i nikt by go nie kupił. Niedokonanie transakcji zatem według niego naraziłoby spółkę na niepowetowane straty. Przy założeniu zatem, że opisana sytuacja faktycznie wymagała podjęcia czynności nagłej, pan Jakub mógł ją samodzielnie zrealizować.

Przykład 9

Sytuacja jak w przykładzie 8, z tą różnicą, że w umowie s.c. zawarto zapis, w świetle którego do podjęcia czynności nagłej przez panów Jakuba albo Krzysztofa wymagana jest uprzednia zgoda pani Idy. Dopiero gdy jej uzyskanie, pomimo podjęcia próby, okaże się bezskuteczne, ww. panowie zyskają możliwość samodzielnego dokonania niniejszej czynności. Pan Jakub powinien zatem skonsultować decyzję o sprzedaży 2 t mięsa z panią Idą, a jeżeli po próbie nawiązania kontaktu z nią do tego nie dojdzie, będzie mógł sprzedać wskazany towar.

Autorka jest adwokatem

podstawa prawna: art. 865 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tj. DzU z 2015 r. poz. 539)

Z orzecznictwa

- W razie, gdy w umowie spółki cywilnej uzgodniono podział między określonych wspólników zadań w zakresie prowadzenia działalności spółki, nie wprowadzając przy tym żadnych ograniczeń (kwotowych lub innych), określa to zakres zwykłych czynności, do wykonywania których dany wspólnik jest umocowany.

Wyrok Sądu Najwyższego z 13 grudnia 1997 r., I CKN 85/96.

- Wspólnik spółki cywilnej nie jest legitymowany do dochodzenia wierzytelności wchodzącej w skład majątku wspólnego wspólników tej spółki. Uchwała Sądu Najwyższego z 9 lutego 2011 r., III CZP 130/10.

- Ugoda pozasądowa oraz oświadczenie o zrzeczeniu się roszczenia i cofnięcia pozwu podpisane tylko przez jednego wspólnika spółki prawa cywilnego podlega ocenie tych czynności z punktu widzenia art. 865 § 2 i 866 k.c.. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 12 lipca 1996 r., I ACr 659/96.

Wyciąg z umowy spółki cywilnej

§ 6.

1. Do spraw przekraczających zakres zwykłych czynności spółki zalicza się:

1) nabywanie i zbywanie nieruchomości,

2) zaciąganie zobowiązań powyżej kwoty 5000,00 zł,

3) podział między wspólników zysku osiągniętego przez spółkę w roku obrachunkowym,

4) wybór sposobu przeznaczenia straty osiągniętej przez spółkę w roku obrachunkowym,

5) zawarcie ugody,

6) cofnięcie pozwu,

7) zrzeczenie się roszczenia.

2. Do prowadzenia spraw wymienionych w ust. 1 wymagana jest uprzednia zgoda wspólników wyrażona w formie uchwały podjętej jednogłośnie w obecności wszystkich wspólników.

W razie wniesienia sprzeciwu co do prowadzenia przez wspólnika sprawy nieprzekraczającej zakresu zwykłych czynności, przed jej zakończeniem, do jej dalszego prowadzenia wymagana jest uprzednia zgoda wspólników wyrażona w formie uchwały podjętej bezwzględną większością głosów w obecności wszystkich wspólników.