- Czego pracodawca powinien się wystrzegać, aby nie narazić się na odpowiedzialność za naruszanie praw pracowniczych?

Odpowiada Bartłomiej Jędrzejak adwokat w Kancelarii Gujski, Zdebiak:

Najczęściej spotykane przewinienia popełniane przez pracodawców, które mogą być źródłem roszczeń zatrudnionych, to:

wypłacanie wynagrodzenia nieterminowo lub w niepełnej wysokości, ignorowanie obowiązku równego traktowania pracowników i przeciwdziałania mobbingowi, naruszanie przepisów dotyczących bhp, prawa do odpoczynku dobowego i tygodniowego, a także dóbr osobistych (np. przez kontrolowanie załogi za pomocą urządzeń GPS lub korespondencji bez ich uprzedniego zawiadomienia, że mogą być sprawdzani).

Takie skutki może też mieć zatrudnianie na czarno lub na podstawie pozornych umów cywilnych w celu obniżenia kosztów. Należy pamiętać, że w dobie powszechnego dostępu do urządzeń elektronicznych pracownikowi łatwiej jest wykazać przed sądem, że przełożony był w stosunku do niego złośliwy lub uporczywie naruszał jego prawa.

Jakie świadczenia przysługują osobie, która zwolniła się bez wypowiedzenia z powodu naruszania jej praw?

Pracownik ma wówczas prawo do odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a jeżeli pracował na podstawie umowy zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy – w wysokości pensji za 2 tygodnie. Jest to oczywiście podstawowe roszczenie. Zwolniony nie jest pozbawiony możliwości dochodzenia innych roszczeń na podstawie kodeksu pracy (odszkodowania lub zadośćuczynienia za stosowanie mobbingu lub dyskryminacji) lub kodeksu cywilnego, które mają zastosowanie na podstawie art. 300 k.p.

Jakie mogą być skutki złożenia przez pracownika zawiadomienia do prokuratury o uporczywym naruszaniu jego praw przez pracodawcę?

Może to doprowadzić do skazania za jedno z przestępstw wymienionych w art. 218–221 kodeksu karnego. Za popełnienie przestępstw przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową przewidują one kary grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności.

Jeżeli pracownik w wyniku złośliwego i uporczywego naruszenia jego praw wynikających ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, a więc w następstwie popełnienia przestępstwa, doznał szkody lub ucierpiał jego stan zdrowia, to należy liczyć się także z odpowiedzialnością cywilną.

Kto konkretnie ponosi w firmie odpowiedzialność karną w razie skazania za naruszanie praw pracowniczych?

Przestępstwo uporczywego i złośliwego naruszenia praw pracowniczych jest tzw. przestępstwem indywidualnym. Może je popełnić jedynie osoba, która wykonuje czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – a zatem pracodawca albo osoba wyznaczona do takich czynności (np. dyrektor, kierownik, prezes zarządu) lub też szeregowy pracownik – jeśli w imieniu pracodawcy wykonuje czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

Czy jest jakiś prosty sposób, np. wprowadzenie standardów, aby uniknąć naruszania praw pracowników i idącej za tym odpowiedzialności?

Podstawowe znaczenie wydaje się mieć właściwy dobór pracowników odpowiadających za tę sferę działalności firmy. Pomocne może się też okazać wprowadzenie zbioru zasad, przepisów i norm, którymi zatrudnieni powinni się posługiwać na co dzień, oraz opracowanie i stosowanie procedur antydyskryminacyjnych i antymobbingowych.

—rozmawiał Mateusz Rzemek