Art. 237
3
§ 1
. zakazuje dopuszczania podwładnego do wykonywania pracy bez aktualnego szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Podczas takiego kursu pracowników należy zapoznać z regulacjami dotyczącymi BHP oraz zasadami wykonywania bezpiecznej pracy obowiązującymi w zakładzie.
Szkolenie wstępne, które przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, obejmuje ogólny instruktaż. Natomiast zatrudnieni na stanowiskach, na których występują czynniki uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia, dodatkowo przejdą instruktaż stanowiskowy (§ 10 i 11 rozporządzenia z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, DzU nr 180, poz. 1860 ze zm., dalej rozporządzenie w sprawie szkolenia).
Nauka od dwóch do ośmiu godzin
Czas trwania instruktażu stanowiskowego powinien zależeć od przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku, na którym ma on być zatrudniony.
Załącznik nr 1 do rozporządzenia w sprawie szkolenia przewiduje jednak, że u pracowników administracyjno-biurowych narażonych na działanie czynników uciążliwych będzie to minimum dwugodzinny kurs. Natomiast pracownicy na stanowiskach robotniczych będą szkolić się przynajmniej osiem godzin. Chodzi tu o godziny lekcyjne, każda po 45 minut.
Na zakończenie instruktażu każdy uczestnik przed dopuszczeniem do obowiązków służbowych musi z wynikiem pozytywnym zaliczyć sprawdzian wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami i zasadami BHP.
Na dwóch stanowiskach
Jeżeli pracownika zatrudniamy na kilku stanowiskach, to szkolenie powinno obejmować każde z nich. Zmiana rodzaju wykonywanej pracy wymaga także zaliczenia odpowiedniego kursu. Takiemu obowiązkowi nie podlega jednak osoba angażowana przez pracodawcę na to samo stanowisko na podstawie kolejnej umowy o pracę.
Przykład
Pracownika przyjęto na okres próbny od 1 grudnia 2011 r. do 29 lutego 2012 r. na etat spawacza. Od 1 marca zostanie z nim zawarta umowa o pracę na tym samym stanowisku.
Nie trzeba tu przeprowadzać kolejnego szkolenia wstępnego. Jeżeli jednak od 1 marca pracownik zostałby przyjęty na stanowisku magazyniera, musiałby przejść drugi kurs początkowy.
Przeglądając dokumenty, inspektor będzie próbował ustalić, czy zanim podwładni zostali dopuszczeni do pracy, przeszli wcześniej szkolenie oraz czy było ono tematycznie dopasowane do zajmowanego stanowiska (lub stanowisk). Skontroluje także, czy trwało tyle czasu, ile wynika z przepisów. Jeżeli inspektor nabierze wątpliwości co do odpowiednich kursów i faktycznego ich przeprowadzenia, zażąda szczegółowych programów z listami obecności uczestników. Szef nie ma ruchu – musi to udostępnić.
Pracodawca nie może zlekceważyć wymogu powtarzania szkoleń BHP, gdyż z całą pewnością inspektora zainteresuje także wywiązywanie się z tego obowiązku. Będzie więc domagał się akt osobowych pracowników. W nich powinny być wpięte zaświadczenia wydane przez organizatora szkolenia o ukończeniu kursu z wynikiem pozytywnym oraz jego program. Dzięki temu kontroler sprawdzi, czy wszystkie istotne zagadnienia zostały na nim poruszone.
Kwituje podpisem
Do części B akt osobowych wpina się karty szkoleń wstępnych BHP oraz zaświadczenia z tych okresowych. Ponieważ pracownik musi potwierdzić odbycie szkolenia wstępnego, inspektor przyjrzy się, czy karty BHP podpisał pracownik (art. 237
4
§ 3 k.p.). Kontroli będzie podlegało również to, czy czas poświęcony na kurs BHP został zewidencjonowany, a pracownicy za czas jego trwania otrzymali odpowiednie wynagrodzenie.
Obowiązek posiadania aktualnych zaświadczeń o szkoleniu BHP nie ominie osób wykonujących na terenie zakładu pracę na umowach cywilnych lub w formie samozatrudnienia (art. 304
1
k.p.) oraz pracodawców. Art. 237
3
§ 2
1
k.p. wymaga od tych ostatnich, aby przeszli szkolenie BHP w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków.
Mandat i nagana
Brak koniecznych szkoleń to wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Pracodawca, który dopuścił podwładnego do pracy bez takiej wiedzy, dostanie mandat od 1 tys. do 2 tys. zł lub przeciwko niemu zostanie skierowany wniosek o ukaranie do sądu. Wówczas może on orzec grzywnę nawet do 30 tys. zł (art. 283 § 1 k.p.).
Jednocześnie inspektor skieruje do pracodawcy nakaz, w którym wskaże termin, do kiedy trzeba przeprowadzić szkolenie. Wystąpieniem natomiast potraktuje nieprawidłowość mniejszej wagi, np. niewłaściwe miejsce przechowywania kart szkoleń.
Nie ukrywaj zagrożeń
W zakresie ochrony zdrowia i życia personelu pracodawca musi także oceniać ryzyko zawodowe występujące na wszystkich rodzajach stanowisk. Ma także z nim zapoznać każdego pracownika bez względu na rodzaj zajmowanej posady (art. 226 k.p.). Oceną takiego zagrożenia będzie zajmowała się służba BHP u pracodawców, którzy mają obowiązek jej tworzenia.
Co ile lat edukacja
Częstotliwość szkoleń zależy od rodzaju wykonywanej pracy przez podwładnego. Powinny być one organizowane:
• w formie instruktażu co roku dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach, na których wykonywane są prace szczególnie niebezpieczne,
• w formie instruktażu co trzy lata dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych,
• co pięć lat u pracodawców oraz innych osób kierujących pracownikami, pracowników inżynieryjno-technicznych, pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy i innych osób wykonujących zadania tej służby oraz pracowników administracyjno-biurowych, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie BHP,
• co sześć lat dla pozostałych pracowników administracyjno-biurowych niewymienionych wyżej.
Pierwsze szkolenie okresowe należy przeprowadzić w ciągu sześciu miesięcy od rozpoczęcia zadań u pracodawcy oraz innych osób kierujących pracownikami. Natomiast u innych pracowników ma to nastąpić w ciągu 12 miesięcy od podjęcia zatrudnienia.
Z pierwszego szkolenia okresowego można zwolnić osobę, która:
• przedstawi aktualne zaświadczenie o odbyciu w tym okresie u innego pracodawcy wymaganego szkolenia okresowego,
• odbyła w tym okresie szkolenie okresowe wymagane dla zatrudnionego na stanowisku należącym do innej grupy stanowisk, jeżeli jego program uwzględnia zakres tematyczny wymagany programem kursu okresowego obowiązującego na nowej posadzie.
Kontrolując takie ryzyko, inspektor skupi się głównie na tym, czy szef ocenił je na poszczególnych stanowiskach oraz czy zapoznał z nim podwładnych.
W tym celu zażąda dokumentów, z których będą wynikały następujące informacje (§ 39a pkt 3 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.):
• opis ocenianego stanowiska pracy, w szczególności zawierający dane dotyczące:
– stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,
– wykonywanych zadań,
– występujących na stanowisku niebezpiecznym, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,
– stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
– osób pracujących na danym stanowisku,
• wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,
• datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.
Na bieżąco
Oceny ryzyka zawodowego należy dokonywać systematycznie i aktualizować, a w związku z tym – zadbać o bieżące informowanie pracowników o jego występowaniu na ich stanowiskach. Podejmujących zatrudnienie z ryzykiem zawodowym zapoznajemy z nim w trakcie szkolenia wstępnego BHP i podczas instruktażu stanowiskowego.
Pracowników, którzy nie muszą przechodzić instruktażu stanowiskowego, o takim zagrożeniu należy powiadomić w czasie kursu wstępnego.
Wprawdzie przepisy nie nakazują pisemnego potwierdzenia przez pracowników, że zostali zapoznani z ryzykiem zawodowym występującym na stanowisku, ale zaleca się odebranie od nich takich oświadczeń. Należy je wpiąć do części B akt osobowych.
Przy zatrudnieniu pracowników młodocianych o ryzyku zawodowym i o zasadach ochrony przed nim trzeba również powiadomić ich przedstawicieli ustawowych. Najlepiej, aby taką wiedzę potwierdzili pisemnie.
Pracodawca, który nie dokonał oceny ryzyka zawodowego, popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone grzywną od 1 tys. zł do 30 tys. zł.
