Decydując się na założenie firmy w Portugalii, wystarczy się udać do Centrum Formalności Przedsiębiorstw (CFE). Składa się tam podanie o dopuszczenie używania zaproponowanej nazwy i wydanie karty identyfikacyjnej osoby prawnej. Kolejne kroki to:
- spisanie aktu notarialnego,
- zadeklarowanie rozpoczęcia działalności w urzędzie podatkowym,
- wpis do Rejestru Handlowego,
- publikacja w Dzienniku Rządowym,
- wpis do Krajowego Rejestru Osób Prawnych,
- rejestracja w zakładzie ubezpieczeń społecznych,
- złożenie podania do Kartoteki Handlowej lub Przemysłowej (w ciągu 30 dni od otwarcia firmy).
Najczęściej stosowaną formą prawną, przede wszystkim przez małe i średnie przedsiębiorstwa, jest spółka z o.o. (sociadade por quotas). Jej minimalny kapitał założycielski to 5 tys. euro. Jest on podzielony na udziały nie mniejsze niż 100 euro każdy. Spółka odpowiada za długi tylko własnym majątkiem. Na jej nazwę składają się nazwiska niektórych bądź wszystkich wspólników.
Dużym zainteresowaniem cieszy się też jednoosobowa spółka z o.o. (sociedade unipessoal por quotas) tworzona przez osobę fizyczną lub prawną. Również jej minimalny kapitał to 5 tys. euro. Musi być wniesiony w formie pieniężnej. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki jest ograniczona do wysokości jej kapitału.
- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
- jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
- spółka akcyjna
- spółka komandytowa¦ spółka w imieniu zbiorowym
- jednoosobowy przedsiębiorca (osoba fizyczna)
Większe przedsięwzięcia wymagają założenia spółki akcyjnej (sociedade por anónima). Na jej kapitał - co najmniej 50 tys. euro, przy czym nie może to być aport rzeczowy - składają się akcje mające taką samą wartość nominalną - nie mniej niż 0,001 euro. Nazwa spółki to imię lub firma jednego lub kilku wspólników albo nazwa własna - zawsze z dopiskiem "SA". Spółkę tę musi utworzyć minimum pięciu wspólników, z których każdy odpowiada za jej zobowiązania jedynie do kwoty odpowiadającej wartości swoich akcji.
Spółka komandytowa (sociedade em comandita) charakteryzuje się tym, że każdy wspólnik odpowiada wyłącznie za swój wkład. Powinno ich być co najmniej pięciu. Na nazwę spółki składają się: firma jednego ze wspólników i dopisek "comandita". Istnieją dwa rodzaje spółek komandytowych: akcyjna (jej kapitał ma formę akcji) i zwykła (kapitał ma inną formę niż akcje).
Podobnie zorganizowana jest spółka w imieniu zbiorowym (sociedade em nome colectivo). Różnica polega tylko na tym, że udziały (inaczej niż w spółce komandytowej) mogą mieć również formę aportu rzeczowego. Nie wchodzi on jednak do kapitału spółki. Jej nazwa musi wskazywać, że istnieją inni wspólnicy niż wymienieni z nazwiska w nazwie przedsiębiorstwa.
Działający w Portugalii przedsiębiorcy muszą odprowadzać do tamtejszego fiskusa następujące rodzaje podatków: VAT, akcyzę, dochodowy od osób prawnych oraz fizycznych, od nieruchomości. Do tego dochodzą składki na ubezpieczenie społeczne.
Stawka portugalskiego VAT jest atrakcyjna dla polskich przedsiębiorców, bo o kilka procent niższa od obowiązującej w naszym kraju. Podstawowa wynosi 17 proc. Stawki obniżone to: 12 proc. - m.in. dla produktów żywnościowych, usług hotelowych, 5 proc. - np. dla podstawowych produktów żywnościowych, wina, farmaceutyków, towarów drukowanych, transportu pasażerskiego, a częściowo także dla działalności budowlanej i renowacyjnej. Występuje również stawka zerowa - dla tzw. transportu handlowego czy eksportu.
Jeszcze korzystniejsze stawki obowiązują na portugalskich wyspach: Maderze i Azorach. Podstawowa wynosi 12 proc.
Podatek akcyzowy trzeba płacić w Portugalii od produkcji i sprzedaży: wyrobów alkoholowych, tytoniowych oraz paliwa. Stawki zależą od ich rodzaju, składu i ilości.
Płatnikami podatku dochodowego od osób prawnych w Portugalii są zarówno prywatne przedsiębiorstwa, jak i podmioty prawa publicznego. Istotne jest tylko to, żeby miały w tym kraju siedzibę lub faktyczny zarząd. Stawki podatkowe są różne. Podmioty zarejestrowane jako firmy portugalskie nieprowadzące działalności produkcyjnej, handlowej lub rolniczej objęte są stawką 20 proc. Firmy zagraniczne nieposiadające stałej siedziby w Portugalii podlegają stawce 25 proc., a pozostałe - 30 proc., z tym że rada miejska terenu, na którym działają, może ją podnieść - maksymalnie do 33,2 proc.
Szczególnie interesujący jest przepis redukujący do 20 proc. stawkę podatku dochodowego dla firm dopiero rozpoczynających działalność. Obowiązuje ona przez pierwsze pięć lat. Preferencyjnie traktowane są też najmniejsze przedsiębiorstwa, które płacą 15 proc. podatku. Ze szczególnych przywilejów korzystają również młodzi biznesmeni. Jeśli mają od 18 do 35 lat, a firmę założyli po 1 stycznia 1999 r., są w ogóle zwolnieni z podatku do czasu ukończenia przez właściciela owego wieku granicznego.
Dotyczy on osób prowadzących biznes jako jednoosobowi przedsiębiorcy, czyli tzw. samozatrudnienia. Stawki podatkowe są progresywne i rosną wraz ze wzrostem dochodów. Każda zmiana ich wysokości wymaga zgłoszenia do urzędu skarbowego składanego na specjalnym formularzu - 1439 INCM.
W wypadku podatku dochodowego istotną rolę odgrywa polsko-portugalska umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania z 9 maja 1995 r. (Dz.u. z 1998 r. nr 48, poz. 304). Przewiduje ona tzw. metodę wyłączenia z progresją, co oznacza, że osoby osiągające dochody w Portugalii nie muszą ich już rozliczać w Polsce. Jedynie kiedy uzyskują jakieś zarobki także w naszym kraju, mają obowiązek dodać do nich, przeliczone na złote, dochody portugalskie i na tej podstawie ustalić stawkę polskiego PIT. Do naszego fiskusa odprowadzają wówczas odpowiednio 19, 30 lub 40 proc. dochodów, ale tylko tych pochodzących z Polski. Zarobki portugalskie nie są brane pod uwagę.
Podatek od nieruchomości obciąża wszelkie budynki (zarówno mieszkalne, jak i wykorzystywane do działalności gospodarczej) oraz ziemię. Płacony jest raz na rok i doliczany do czynszu. Stawki wynoszą 0,8 proc. wartości nieruchomości na terenach rolniczych i od 0,7 proc. do 1,3 proc. (w zależności od miejsca położenia ) wartości nieruchomości położonych w miastach.
Stawka ubezpieczeniowa płacona w Portugalii dzielona jest między pracodawcę i pracownika. Pierwszy musi odprowadzić do ubezpieczyciela 23,75 proc. zarobków pracownika. Natomiast od pensji pracownika potrącane jest z tytułu ubezpieczenia społecznego 11 proc.
Portugalskie przepisy nie przewidują żadnych obostrzeń, jeśli chodzi o nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców, także wtedy, gdy w grę wchodzi ziemia rolna. Żeby kupić nieruchomość w Portugalii, wystarczy okazać:
- paszport lub dowód osobisty,
- portugalski numer NIP,
- dokument potwierdzający, że dana nieruchomość faktycznie jest własnością sprzedającego.
Z podatkowego punktu widzenia zakup ziemi lub budynków zawsze traktowany jest jak inwestycja. W wielu wypadkach część wydatków na ten cel może pomniejszyć zobowiązanie wobec fiskusa.
Każda transakcja musi być w ciągu miesiąca od jej przeprowadzenia zgłoszona w Urzędzie Rejestru Nieruchomości. W praktyce robi to notariusz. Akt sprzedaży spisze on dopiero wtedy, gdy zagraniczny nabywca przedstawi mu dokument potwierdzający udział w danej transakcji portugalskiej instytucji finansowej upoważnionej do prowadzenia obrotu walutowego. Wiarygodność finansową nabywcy zawsze sprawdza też Banco de Portugal.
Jeśli chodzi o nieruchomości biurowe, to popyt na nie znacznie przewyższa podaż, przede wszystkim w dużych miastach. Nie oznacza to jednak, że ceny zakupu czy wynajmu gwałtownie rosną. Są one raczej stałe od lat, co ma być jednym z elementów zachęcających do inwestowania w Portugalii. Kłopot polega więc raczej na znalezieniu pomieszczeń odpowiednich do prowadzenia firmy.
Jak założyć firmę w innych krajach, czytaj: Własna firma za granicą
Ewa Rutczyńska, konsultant w Zespole Doradztwa Europejskiego spółki Accreo Taxand
Portugalia postrzegana jest jako kraj zachęcający obcych przedsiębiorców do inwestowania, oferujący relatywnie niskie koszty pracy w porównaniu ze średnią unijną. W sektorze produkcyjnym wynoszą one przeciętnie 8,49 euro za godzinę, podczas gdy w krajach UE jest to 20,75 euro za godzinę. W sektorze usług wielkości te kształtują się odpowiednio na poziomie 10,81 euro za godzinę i 20,96 euro za godzinę.
Do zakładania firm w Portugalii zachęca również przyjazny system podatkowy. Podstawowa stawka VAT jest tam o 3 proc. niższa niż w Polsce, a na terytoriach autonomicznych, czyli na Maderze i Azorach, wynosi zaledwie 12 proc.
Wciąż jednak niewiele jest naszych firm, które zdecydowały się zarejestrować działalność na portugalskim rynku. Wynika to przede wszystkim ze znacznej odległości od Polski, mniejszego rynku zbytu produktów oraz wolniejszego w porównaniu z innymi krajami UE wzrostu gospodarczego tego kraju. Żeby to zmienić, oczywiście nie tylko ze względu na polskich przedsiębiorców, Portugalia stworzyła wiele programów, które mają wspierać powstające firmy, a te, które już istnieją, zachęcać dla modernizacji. Do najważniejszych należą: program SIPIE wspierający projekty w zakresie powstawania oraz rozwijania firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz program SIMIE skierowany do podmiotów kładących szczególny nacisk na internacjonalizację, innowacyjność, dostosowywanie się do norm środowiskowych oraz podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników. Dodatkowo przedsiębiorstwa, także te zagraniczne, wspierane są przez fundusze strukturalne. Rynek portugalski może się więc okazać bardziej atrakcyjny, niż wydawałoby się na pierwszy rzut oka, szczególnie dla mniejszych firm, które chcą się dynamicznie rozwijać.
1400-092 Lizbona
Avenida des Descobertas 2
tel. 00351 213 012 350
Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady Polskiej w Portugalii
1400-021 Lizbona
Rua Antonio Saldanha 48
tel. 00351 213 013 327 www.negociosnapolonia.com
Konsulat RP w Porto
4536-902 Mozelos VFR
Rua da Corticeira 34
tel. 00351 227 475 875
Centrum Formalności Przedsiębiorstw
1070-065 Lizbona
Avenida Columbano Bordalo Pinheiro 86
tel. 00351 217 232 300
Ministerstwo Finansów
1149-009 Lizbona
Avenida Infante D. Enrique 1
tel. 00351 218 816 800
Ambasada Portugalii w Polsce
03-905 Warszawa
ul. Francuska 37
tel. 0048 225 111 010
e-mail: emb@port.it.pl
