Od 1 grudnia 2012 r. obowiązują istotne zmiany w zakresie miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych.

Wprowadziła je ustawa z 28 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2012 r., poz. 986; dalej nowelizacja). Jej przepisy nakładają na pracodawców kolejne obowiązki warunkujące wypłatę dofinansowania.

Dotychczas przepisy ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.; dalej ustawa o rehabilitacji) nie ograniczały pracodawcy co do formy, w jakiej powinien wypłacać niepełnosprawnym pracownikom wynagrodzenie, aby otrzymać miesięczne dofinansowanie z PFRON. Zatem mogli dokonywać tego zarówno przelewem na rachunek bankowy zatrudnionego, jak również gotówką w kasie firmy.

Przelew lub przekaz

Zmiany w tym zakresie wprowadza przepis art. 1 pkt 9 lit. a nowelizacji. Zgodnie z nim miesięczne dofinansowanie nie przysługuje pracodawcy, który nie przekaże pracownikowi niepełnosprawnemu pensji w odpowiedniej formie. W grę wchodzi wyłącznie:

- rachunek bankowy zatrudnionego,

- rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej,

- przesyłka na adres zamieszkania tej osoby, za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczania kwot pieniężnych.

Wynika z tego, że pracodawca musi przekazać wynagrodzenie albo na jeden ze wskazanych rachunków albo np. przekazem pocztowym. Żadna inna forma nie jest dozwolona, jeśli pracodawca chce otrzymać dofinansowanie z PFRON.

Wspólny rachunek

Na gruncie tak sformułowanego przepisu pojawiły się wątpliwości, co należy rozumieć pod pojęciem „jego rachunek bankowy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej".

W tej kwestii stanowisko zajęło Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych (BON-I-52311-375-2-PM/12 z 16 października 2012 r.). Biuro stwierdziło, że pod pojęciem „jego rachunek bankowy" należy rozumieć przede wszystkim rachunek osobisty osoby niepełnosprawnej. Współwłasność rachunku, jako forma własności, również wydaje się dopuszczalna.

W wyjątkowych przypadkach, gdy osoby niepełnosprawne mają trudności w codziennej egzystencji, może to być również konto bankowe innej osoby (np. opiekuna, pełnomocnika), zarówno spokrewnionej, jak i niespokrewnionej. Jak twierdzi BON, nie ma tu zagrożenia naruszenia art. 84 kodeksu pracy, który zakazuje zrzekania się prawa do wynagrodzenia lub przenoszenia go na inną osobę.

Tu mamy bowiem do czynienia raczej z upoważnieniem do odbioru zarobku. Pełnomocnictwo do dokonania tej czynności nie wymaga żadnej formy szczególnej. Ze względów dowodowych pożądane jest jednak, aby niepełnosprawny udzielił go na piśmie.

Dyspozycja podwładnego

Pracodawca powinien przekazać wynagrodzenie na rachunek wskazany przez pracownika niepełnosprawnego. Nie poniesie negatywnych konsekwencji, jeśli okaże się, że podwładny nie jest właścicielem tego konta w banku. Nie dysponuje bowiem żadnymi instrumentami prawnymi, które pozwoliłyby mu na weryfikację oświadczenia dotyczącego tego rachunku.

Przykład

Pan Jan, pracownik niepełnosprawny, złożył w firmie oświadczenie o numerze rachunku bankowego, którego jest właścicielem.

Na tej podstawie pracodawca przekazał mu wynagrodzenie za grudzień na wskazane konto. Takie działanie jest prawidłowe w kontekście spełnienia warunku uzyskania dofinansowania, nawet jeśli okaże się, że nie jest to rachunek należący formalnie do pana Jana.

Przykład

Na prośbę kilku pracowników niepełnosprawnych pracodawca wypłaca im zaliczkę z wynagrodzeń należnych za grudzień gotówką z kasy, a pozostałą część pensji przekazuje im na rachunki bankowe. Wypłacając zaliczkę w kasie, narusza jednak art. 1 pkt 9 lit. a nowelizacji i pozbawia się w ten sposób dofinansowania tej części wynagrodzenia.

Jak bowiem wskazuje BON, częściowe spełnienie świadczenia przez pracodawcę (wypłata wynagrodzenia) przed terminem płatności (tzw. zaliczka) jest dopuszczalne, ale powinno zostać dokonane w formie określonej w art. 26a ust. 1a1 pkt 2 nowelizacji i w całości podlegać zarachowaniu na poczet wynagrodzenia należnego za dany okres.

Niezbędna terminowość

Od 1 grudnia br. obowiązuje jeszcze jedna zmiana. Łagodzi ona warunek uzyskania dopłaty do wynagrodzenia osoby niepełnosprawnej, jeśli pracodawca faktycznie i terminowo poniósł koszty płacy. Taki warunek wprowadziła od 1 października 2012 r. nowelizacja do ustawy o rehabilitacji (do jego art. 26a ust. 4).

Dlatego począwszy od wynagrodzeń należnych pracownikom niepełnosprawnym za październik 2012 r., pracodawca nie mógł się spóźnić z zapłatą któregokolwiek ze składników wynagrodzenia – dotyczyło to zarówno kwoty netto, jak również składek ZUS i zaliczki na podatek dochodowy. Inaczej tracił prawo do dofinansowania.

Nowelizacja w art. 1 pkt 9 lit. a zmieniła jednak pojęcie „terminowości poniesienia kosztów płacy". Przepis ten stanowi, że dofinansowanie nie przysługuje pracodawcy, jeżeli poniesie on miesięczne koszty płacy z uchybieniem terminów (wynikających z odrębnych przepisów), przekraczającym 14 dni. Dzięki tej zmianie zakład pracy nie straci prawa do dofinansowania, jeśli poniesie koszty płacy z niewielkim opóźnieniem.

Przykład

Zatrudnieni otrzymują wynagrodzenie ostatniego dnia miesiąca. Pracodawca, który wypłacił pani Janinie, niepełnosprawnej pracownicy, wynagrodzenie za listopad br. dopiero 3 grudnia br., naruszył art. 26a ust. 4 ustawy w brzmieniu obowiązującym od 1 października br.

W związku z tym przepadło mu dofinansowanie do tej pensji. Gdyby takie opóźnienie dotyczyło pensji za grudzień 2012 r. lub za kolejne miesiące, na gruncie nowelizacji należałoby uznać, że pracodawca terminowo poniósł koszty płacy i ma prawo do refundacji części pensji.

Wysokość dopłaty liczona przed potrąceniami

Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych wypowiedziało się również w kwestii dotyczącej sposobu ustalania kosztów płacy pracownika niepełnosprawnego w sytuacji, gdy z jego pensji pracodawca dokonuje potrąceń. W opinii BON art. 26a ust. 4 ustawy o rehabilitacji w brzmieniu nadanym nowelizacją, zobowiązujący do faktycznego poniesienia kosztów płacy, nie wyłącza możliwości dokonywania potrąceń, jeśli ich podstawy prawne są możliwe do udowodnienia.

W takich przypadkach należy uznać, że pracodawca poniósł koszt wynagrodzenia, a część uposażenia podwładnego została potrącona na poczet jego zobowiązań. W ten sposób pracodawca w formularzu INF-D-P w poz. 52 „koszty płacy" powinien uwzględnić zarówno kwotę ujętą z pensji osoby niepełnosprawnej, jak i pozostałą część wynagrodzenia. Dokonanie potrącenia nie wpłynie na wysokość poniesionych kosztów płacy, pod warunkiem, że pracodawca wykaże, że miał podstawę prawną do dokonania potrącenia. -

Autorka jest doradcą prawnym Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych