Przepisy regulujące wykonywanie pracy przez cudzoziemców na terenie Polski od zawsze stanowiły wyzwanie dla obcokrajowców i ich przyszłych pracodawców. Powodem jest wielorakość aktów prawnych i brak doprecyzowania ich zapisów.

Ustawodawca wprowadza – z różnym skutkiem – zmiany, które mają na celu uporządkowanie labiryntu regulacji oraz dostosowanie go do potrzeb rozwijającego się rynku pracy. Niedawna zmiana ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wymusiła przygotowanie projektów nowych rozporządzeń ministra pracy i polityki społecznej dotyczących zezwoleń na pracę. W szczególności od 1 maja br. zacznie obowiązywać rozporządzenie w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca (DzU z 2015 r., poz. 543), które zastąpi akt obecnie obowiązujący.

Zmiany nie są radykalne. Rozporządzenie w przeważającej części odpowiada treści swojego poprzednika. Najistotniejsza różnica dotyczy procedury badania lokalnego rynku pracy.

W dużym skrócie procedurę tę powinni wszcząć pracodawcy mający siedzibę (bądź miejsce zamieszkania) na terytorium Polski chcący zatrudnić na podstawie umowy o pracę bądź cywilnoprawnej cudzoziemca, który musi mieć zezwolenie na pracę. Taki pracodawca powinien skierować do urzędu pracy ofertę m.in. opisującą wymagania dla kandydata, a urząd zweryfikuje, czy w rejestrach bezrobotnych i poszukujących pracy znajdują się osoby o wskazanych kwalifikacjach. W przypadku braku adekwatnych kandydatów starosta wyda informację o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy, która następnie posłuży jako załącznik do wniosku o wydanie zezwolenia na pracę konkretnego cudzoziemca. Badanie rynku pracy ma na celu ograniczenie zatrudnienia cudzoziemców na miejscach pracy, które mogłyby zostać zajęte, w szczególności przez chętnych do pracy obywateli Polski.

I etap – konieczny

Zgodnie z rozporządzeniem pracodawca wciąż ma obowiązek złożyć ofertę pracy. Ograniczeniu uległ natomiast krąg adresatów – obejmuje on w pierwszej kolejności Polaków, innych obywateli UE, EOG oraz cudzoziemców o uprzywilejowanym statusie (np. uchodźców, osoby posiadające zezwolenie na pobyt stały).

W przypadku wytypowania kandydatów urząd informuje pracodawcę o ich liczbie. Następnie w uzgodnieniu z tym pracodawcą kieruje do niego wybrane osoby na rekrutację, a starosta wydaje informację o możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o lokalny rynek pracy. Nowością jest możliwość ustosunkowania się pracodawcy do wyników badania. Jednak bezpodstawna odmowa przeprowadzenia rekrutacji bądź przyjęcia do pracy jedynego kandydata spowoduje, że starosta wyda informację o możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych, która zamknie drogę do uzyskania zezwolenia na pracę dla wybranego przez pracodawcę cudzoziemca. Praktyka pokaże, jak restrykcyjnie będą traktowane motywy odmowy przyjęcia osób wytypowanych przez urzędy pracy.

II etap – nowość

Po wydaniu przez starostę informacji o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o „uprzywilejowany krąg" potencjalnych kandydatów urząd pracy – w uzgodnieniu z pracodawcą – może przeprowadzić uzupełniającą weryfikację pozostałej grupy osób zarejestrowanych w urzędzie pracy (np. cudzoziemców z zezwoleniem na pobyt czasowy). To nowy etap. Skorzystanie z niego jest dla pracodawcy dobrowolne, a jego odmowa nie wiąże się z zamknięciem drogi do uzyskania zezwolenia na pracę dla uprzednio wybranego cudzoziemca.

Inne formalności

Starosta może skrócić okres ważności wydanej informacji o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych ze 180 do 90 dni, licząc do dnia złożenia wniosku o wydanie zezwolenia na pracę. Celem takiego rozwiązania jest zapewnienie aktualności informacji przy dynamicznie zmieniających się rejestrach bezrobotnych i osób poszukujących pracy. W praktyce będzie to jednak znaczne utrudnienie dla wnioskujących o zezwolenie na pracę.

Kolejną komplikacją jest uniemożliwienie dołączenia do wniosku o wydanie zezwolenia na pracę kopii informacji starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych. Rozporządzenie wymaga, aby dołączyć ją wyłącznie w oryginale. Oznacza to, że dokumentu tego nie będzie można wykorzystywać w kolejnych procedurach dotyczących innych cudzoziemców. Zmiana ta została podyktowana potrzebą ograniczenia częstych nadużyć w tym zakresie.

Przepisy przejściowe

Do wniosków o zezwolenie na pracę złożonych w ciągu 180 dni od wejścia w życie rozporządzenia może zostać dołączona informacja od starosty wydana na starych zasadach. Data jej wydania nie może być jednak wcześniejsza niż 180 dni przed złożeniem wniosku.

Zdaniem autorki

Dominika Nowak, radca prawny DLA Piper Wiater sp.k., dział prawa pracy

Praktycy prawa pracy od dawna krytykują badanie lokalnego rynku pracy. Wskazują, że wydłuża ono i komplikuje proces zatrudnienia wybranych cudzoziemców, przyczyniając się do niepotrzebnego wzrostu kosztów prowadzenia działalności. Dodatkowo w praktyce łatwo jest uzyskać informację o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych (z uwagi na możliwość odpowiedniego sformułowania wymagań w ofercie pracy), co czyni procedurę fikcyjną. Powyższe sprawia, że pojawiają się uzasadnione postulaty wyłączenia z obowiązku badania rynku pracy rekrutacji przynajmniej na wyspecjalizowane stanowiska.